uMthunywa
ZONKE izinto eziphilayo zingehlukaniswa kabili, kungabakhona isilisa lesifazane. Kujayelekile ukuthi kubekhona ibizo elimele umhlobo webizo kodwa kungachazi ukuba yisilisa kumbe yisifazane. Ibizo elinjalo liveza ubulili bonke, okutsho ukuthi alehlukanisi isilisa lesifazane.
Nanzi izibonelo zamabizo ayibulili bonke: umuntu, inkomo, inja, imbuzi, imvu, inkukhu, kanye lamanye. 1.
Nxa sifuna ibizo elikhomba isifazane singasebenzisa isijobelelo u –kazi kwamanye ala mabizo, besekusibakhona elinye nje ibizo elikhomba isilisa.
Izibonelo: Ibizo inkukhu kiyibulili bonke. Isilisa senkukhu /liqhude/, isifazane sakhona /isikhukhukazi. Ibizo inja liyibulili bonke. Isilisa senja /lichalaha/, isifazane sakhona /injakazi/. Ibizo inkomo liyibulili bonke. Isilisa senkomo /yinkunzi/, isifazane /yinkokazi/. Ibizo imbuzi liyibulili bonke. Isilisa sembuzi /yimpongo/, isifazane sembuzi /yimbuzikazi/. Ibizo imvu liyibulili bonke. Isilisa semvu /yinqama/, isifazane /yimvukazi/.
U- kazi yisijobelelo esikhomba ubulilikazi/isifazane.
2. Kodwa-ke amanye amabizo ehlukanisa isilisa lesifazane ngokusebenzisa amabizo ehlukeneyo, okutsho ukuthi awasebenzisi isijobelelo u – kazi ukutshengisa isifazane. Izibonelo: Ibizo umuntu liyibulili bonke.
Isilisa somuntu /yindoda/, isifazane ngu/mfazi/. Isilisa /ngumfana/, isifazane /yinkazana/. Isilisa /ubaba/, isifazane /umama/. Isilisa /umfowethu/, isifazane /udadewethu/. Isilisa /ubabamkhulu/, isifazane /ugogo/.
3. Kuyenzeka njalo ukuthi sehlukanise isilisa lesifazane ngale indlela: umuntu wesilisa/ umuntu wesifazane, umntwana ongumfana/ umntwana oyinkazana.
4. Ezinyamazzaneni silakho ukuthi sithi: inja enduna/ inja ensikazi, isilwane esiduna/ isilwane esisikazi.
