uMthunywa
NGITHEMBA liqhuba kuhle ezifundweni zenu. Siyadibana njalo kuzifundo zethu zolimi lwesiNdebele. Ngiyazi njalo ukuthi labo ababhalayo imihloliso yabo kaGrade 7 sebesalelwe ngamaviki nje amabili ukuthi bahlalele imihloliso yabo.
Kule iviki ngizalifundisa ngezitsho kanye lolimi olwenza ulimi lwethu lunambitheke esingalusebenzisa njalo nxa sibhala indaba zethu zokuzibumbela.
Yazi lokhu
Ithumbu elixhwalileyo laba yinkaba equmbileyo — isibhono. Ukuyekelisa umntwana ibele — ukulumula. Ingxenye yesibindi ethandwa ngamaxhegu — impundu. Amanzi acengwa emasini — umlaza. Amathe ajulukayo njengawosane — indenda.
Ukubhoboza indlebe ufake iziqhaza — ukuklekla. Intombazana egcina ibeletha usane — umlizane. Inkanyezi ehlabayo ebonakala emadabukakusa — indonsakusa. Ukuba ngowokuqala ukudla uchago lwendlezane — ukuncamlela.
Ukukhotha indebe zomlomo usizwa ubunandi bento oyidlayo — ukunambitha. Uboya obubodwa emsileni wenkomo — ubulunga. Ukuqala ukudla ihlobo — ukuchinsa. Isifo esenza umuntu ahlale ethontisa umchemo — isichenene.
Ukudla okulungiselwa ohambayo — umphako.
Izitsho lengcazelo zazo Ukubonwa ngabaphansi — ukuba lenhlanhla. Ukulahla umlomo — ukukhulumela eceleni ucasula omunye umuntu. Ukuthatha isisu — ukumitha. Ukubeletha inyawo — yikubaleka ngesiqubu. Ukubulala ngensini — ukuhlekisa. Ukubizwa yijele — ukudala icala elingakubophisa.
Ukucela indlebe — ukucela ukulalelwa ukhuluma. Ukucitsha umuntu — ukubulala. Ukudaza inkani — yikuphikisa ngamandla. Ukudilikelwa yijele — yikubotshwa ugwetshelwe ukuhlala entolongweni okwesikhathi eside kumbe impilo yakho yonke.
Ukutshaya amazolo — yikuqalisa uhambo ekuseni kuseselamazolo. Ukuhlafuna udaba — yikuxoxa ngendaba ethile. Ukwaliwa ngamabele — yikudakwa butshwala wenze okungafanele. Ukubamba indlela — yikuphatheka kuhambo.
Ukuzidonsela amanzi ngomsele — yikuziqalela udubo/ uhlupho.Ukudukuza emyameni — yikuthubela uhamba emnyameni ungabonisisi lapho oyakhona. Ukutshaya inja ngekhanda — yikuswela.
Ukudlisa imbuya ngoluthi — yikuthwalisa abantu nzima. Ukwethusa iphango — yikudla ukudla okulutshwana okungayi ngaphi nje kodwa wena ulambe kakhulu.
Izinanakazana ezisichithayo emasimini — ubudli. Ukuzuza amabele amanengi emasimini — ukutshaya inala.
Ukusebenza libambisene lingomakhelwane — ilima. Isilimo somumbu loba esamabele esingakakhahleli — ikhaba.
Izithelo ezizimilela zodwa ezidindini zamabele ayelinywe nyakomunye — umkhukhuzela. Ukudla kwezilimo okunjengomquba — umvundiso. Ukugebha ngekhuba lezandla uhamba ugcwalisa lapho okungamilanga kuhle khona — yikuqabanga.
Ibhokisana elenziwe ngesikhumba elokuhloniphisa owesilisa — umncwado. Isivunulo sekhanda esithungwe ngensiba zentshe — indlukula. Imvunulo ebaziweyo efakwa endlebeni eziklekliweyo — iziqhaza. Isivunulo esenziwe ngesikhumba sababanzi okwesandla, sivunulwa ngabesilisa ngaphambili — isinene.
