uMthunywa
Ngeviki ephelileyo siphutshise ukwakhiwa kwesinciphiso.
Siyini isikhuliso? Nxa sifuna ukutshengisa ubukhulu bolutho obubabazekayo sisebenzisa igama elithiwa yisikhuliso.
Funda nanzi izibonelo ezithile:
Ibizo Isikhuliso
unyawo unyawokazi
intaba intabakazi
indlu indlukazi
ikhanda ikhandakazi
izwi izwikazi
umgqomo umgqomokazi
isihlahla isihlahlakazi
ugwalo ugwalokazi
Ukwakhiwa kwesikhuliso
Isikhuliso sakhiwa emabizweni ngokujobelela u –kazi. Isibonelo: unyawo + kazi > unyawokazi, amadolo + kazi > amadolokazi, isibaya + kazi > isibayakazi.
Amabizombaxa – Loluhlobo lwamabizo lwakhiwa ngokuhlanganisa incezu zenkulumo ezimbili kumbe ezingaphezu kwezimbili zenziwe igama elilodwa. Izibonelo:
Ibizo + ibizo > Ibizombaxa
Umnini + isibaya > umninisibaya
Ibizo + isabizwana
Intombi + zonke > uNtombizonke
Ibizo + isiphawulo
Intombi + khulu > uNtombinkulu
Ibizo + isibaluli
Intaba + mhlophe > intabamhlophe
Ibizo + ubumnini
Intombi + kayise > UNtombikayise
Ukwakhiwa kwamabizombaxa
Umninisibaya – umnini + (i) sibaya > umninisibaya. Unkamisa /i/ oyisiqalo sebizo lesibili u-isibaya uyasuswa.
UNtombizonke – ntombi + zonke > u +(i) ntombi + zonke. uNtombi + zonk > uNtombizonke, u –n uguquka abelibala elikhulu ngoba ibizo leli lilibizoqho.
Amabizoqho akhiwa ngezakhi lezi – So, No, loMa- lawo engamabizombaxa. Izibonelo: UNomusa – u + No + musa > uNomusa. USokhaya – u + So + (i)khaya > uSokhaya – unkamisa (i) webizo ikhaya uyasuswa.