uMthunywa
Nanku esikunanzelela ngalamagama. Zonke izinto eziphilayo zingehlukaniswa kabili. Kungabakhona isilisa lesifazane. Kujayelekile ukuthi kubekhona ibizo elimele umhlobo webizo kodwa lingachazi ukuba yisilisa kumbe yisifazane.
Ibizo elinjalo liveza ubulilibonke, okutsho ukuthi alehlukanisi isilisa lesifazane. Nanzi izibonelo zamabizo ayibulilibonke: umuntu, inkukhu, inkomo, inja, imvu, kanye lamanye.
Nxa sifuna ibizo elikhomba isifazane singasebenzisa isijobelelo – kazi kwamanye ala amabizo, besekusiba khona elinye nje ibizo elikhomba isilisa. Izibonelo:
Ubulilibonke Isilisa Isifazane
inkukhu iqhude isikhukhukazi
inja ichalaha injakazi
inkomo inkunzi inkomokazi
imbuzi impongo imbuzikazi
imvu inqama inqamakazi
Ngalokhu-ke sesilegunya lokuthi u-kazi yisijobelelo esikhomba ubulilikazi kumbe isifazane.
Qaphela ukuthi akhona amanye amabizo ehlukanisa isilisa lesifazane ngokusebenzisa amabizo ehlukeneyo, okutsho ukuthi awasebenzisi isijobelelo u-kazi ukutshengisa isifazane.
Izibonelo:
Ubulili bonke Isilisa Isifazane
umuntu indoda umfazi
umfana inkazana
ubaba umama
ubabamkhulu ugogo
Kuyenzeka njalo ukuthi sehlukanise isilisa lesifazane ngale indlela: umuntu wesilisa/umuntu wesifazane, umntwana ongumfana/ umntwana oyinkazana.
Ezinyamazaneni silakho ukuthi sithi: inja enduna/inja ensikazi; isilwane esiduna/ isilwane esisikazi.
Kuviki ezayo sizahlolisisa Isabizwana. Lamhlanje sizasichaza kuphela ukuthi siyini. Isabizwana lucezu lwenkulumo olusebenza njengebizo. Isabizwana singamela ibizo elingumenzi loba elingumenziwa emutshweni.
