uMthunywa
Ubumnini – Isibaluli
Ubumnini obuyisibaluli bakhiwa ngokuqalisa ngesivumelwano sesibaluli ecezwini oluyibumnini. Izibonelo: Isivumelwano sesibaluli e- sihlangana lobumnini /zakhe/ sithole isibaluli sobumnini /ezakhe/.
Isivumelwano sobumnini o- sihlangana lobumnini /bami/ sithole ubumnini /obami/.
Qaphela: ubumnini besibaluli busebenza emtshweni bandulele ibizo elibuchazayo, njalo bungasebenza ukugcizelela kulowomutsho.
Izibonelo: Obakhe ubuhle buyamangalisa. Ezayo izitha zibonakele. Izivumelwano e- lo o- yizo ezenza ukuthi ubumnini busebenze njengesibaluli.
Lesi sakhi sesibaluli sakheka ngokuhlanganisa isakhi sesichasiso u-a- kulowo nkamisa wokuqala wesiqalo sebizo bese kusiba khona inguquko kankamisa anduba kujotshelelwe ubumnini boqobo.
Isibonelo: a + u + lwayo – olwayo uluthi lude. –a + I + zayo – ezayo impondo zinde.
Ukwakhiwa kobumnini besigaba (1a) kusigaba 1 isivumelwano senhloko ngu /u-/ sihlangana lesakhi sobumnini /ka/ sithole isivumelwano sobumnini –ka- (u- + ka .ka .ka).
Kusigaba 1a u- + ka > ka. Kusigaba 2 ba- + ka > baka. Kusigaba 2a ba- + ka > baka. Kusigaba 3 u- + ka > ka-.
Qedisa lolu hlelo lawe mfundi kuzo zonke izigaba, ubusuqaphela okwenzakalayo lapho isivumelwano senhloko singunkamisa lalapho singungwaqa olonkamisa.
