Isandiso siyaqhutshwa
Qaphela siqala lapha esicine khona kuviki ephelileyo lapho esichaze khona ukusetshenziswa kwesakho -kwa- ekwakheni isandiso sendawo. Sekukhoma ukusetshenziswa kwesakhi u u- wesakhi ku- lamagama ezizweni. Isibonelo: ku + i (tv) > kwiTV.
Qaphela kukhona ukungwaqazisa okwenzeke ku u- wesakhi ku-, u -u wesakhi ku- uphenduke usingankamisa – w-.
Kulezi izibonelo ezilandelayo asijobeleli lutho: Kubizo ikhanda isandiso ngu- ekhanda; ukhalo – ekhalweni; isibhedlela – esibhedlela. Ku isikolo isandiso esiqondileyo ngu – esikolo lanxa bekhona ababona u-esikolweni eqondile.
Kukhona inguquko ethile kongwaqa ekwakheni izandiso zendawo. Izibonelo: Kubizo isigubhu isandiso sendawo ngu – esigujini. Inguqulelo imi kanje: bh> j. Kubizo umtapo isandiso ngu- emtatsheni, inguqulelo ngu -p> tsh. Umthombo > emthonjeni, inguqulelo ngu mb > nj.
Qaphela njalo ukuthi kulezi zibonelo eziqanjiweyo zonke ngamabizo alelunga lokucina elingundebembili. Lokhu kwenza ukuba kulwangiseke emva kokujotshelelwa kwesakhi sesandiso kumbe esikandaweni. Izibonelo: isigubhu + ini = esigubhwini > esigujini, umtapo + eni= emtapweni > emtatsheni.
Ukusetshenziswa kwesandiso sendawo: Isandiso sendawo singasetshenziswa ukukhomba: Amagama ezindawo: Izibonelo: iNtabazinduna – eNtabazinduna, iGoli – eGoli njalonjalo.
Sizaqala lapha kuviki ezayo.