Ukuphinda umphehlo kungxenye zohlelo LwesiNdebele
Ke sibuyele emuva kancane siphinde ezinye incezu zenkulumo sincede abafundi asebeseduze lokubhala imihloliso yokuphetha isigaba sesine kumfundo yaphezulu.
Yini uSobizo? Nxa sichaza uSobizo sikhuluma ngebizo lesabizwana. Ngalokho-ke uSobizo nguyise webizo lesabizwana.
Ibizo lona sithi ligama lanoma yinto ekhona ebonakalayo ephathekayo kanye lalokho esingakuboniyo ngamehlo lesingakwazi ukukuthinta ngezandla zethu, kodwa esaziyo ubukhona bayo. Izibonelo: inja, umfana, ilitshe, ukukhanya, umoya.
Imihlobo yamabizo — Silemihlobo eminengana yamabizo esiNdebeleni njengalezi ezilandelayo: Amabizomuntu — umbalisi, umculi, umfundisi, umtshayeli njalonjalo. Amabizonto — umthungo, isifundo, uhambo njalonjalo.
Amabizoqho — amagama ngqo abantu kumbe izibongo kanye lamagama ezinto zemvelo. La amabizo atholakala ezigabeni 1 (a) lo 2 (a) Izibonelo: uNomusa, uNkomo njalonjalo. Amabizo qoqa – umhlambi, ibutho.
Amabizomvama ngesiZulu — la kehlukanisi bulili — isilisa lesifazane. Izibonelo: inkomo, inkukhu, umuntu, inja njalonjalo.
Amabizombaxa — la amabizoqho asebenzisa izakhi u “No” omele- unina, u “So” omele uyise kanye lo “Ma” lo “Ka” omele umntwana “Ka”
Izibonelo: uNomusa — unina + umusa — u + No + (u)musa > uNomusa. uSomandla — uyise + amandla – u + So + (a) mandla — uSomandla.