uMthunywa

Ukwakha isinciphiso kuyaqhutshwa

2. INGUQUKO yabonsinini isiba ngolwangeni. Izibonelo: d(idada) . unsinini (d) uguquka esiba ngulwangeni j (idajana), d(idajana) > j(idajana). nd (iqanda) > nj (iqanjana),th (umuthi) > tsh (umutshana), nt (umkhonto) > ntsh (umkhontshwana), n (umkhono) > ny (umkhonywana).

Nanzelela ukuthi ondebembili kabangwaqazisi nxa besiba yizinciphiso noma ngabe amabizo akhona acina ngo o- kumbe – u.

3. Akhona amabizo alabondebezinyo f lo v elungeni lokucina. Wona kawangwaqazisi unkamisa wokucina angazabe ngu –o loba –u, kodwa amane amsuse lowonkamisa wokucina abesejobelela isijobelelo sesinciphiso u-ana. Izibonelo: isifo > isifana – isif(o) + ana > isifana. Isifu > isifana – isif(u) + ana > isifana, imvu – imvana – imv(u) + ana > imvana.

4. Akhona amanye njalo amabizo alonsinini l elungeni lokucina. Lo-ke uguquka abe ngunsinini –dl- anduba kususwe unkamisa wokucina kubuye kujotshelelwe isijobelelo sesinciphiso u-ana. Izibonelo: umsila > umsidlana – umsil(a) > umsi + dl + ana > umsidlana. U (l)- uguquka abengunsinini u-dl-, ikanti unkamisa wokucina uyasuswa kube sekujotshelelwa isijobelelo sesinciphiso u-ana, isitul(o) > isitudlwana – isitul(o) > isitu + dl + w + ana > isitudlwana.

Isinciphiso sakhiwe ngokuguqula u-l- wabangunsini u-dl-. Unkamisa u-o- uguquka abengunkamisa u-w- besesijobelela isijobelelo sesinciphiso u-ana.

Bakhona abanye njalo abangayilandeliyo le inguquko: Izibonelo: umsila > umsilana, isikhala > isikhalana, inqola > inqolana. Isiqokoqela yikuthi kodwa lolu ayisilo ulimi oluqondileyo