uMthunywa

Ukuphinda umphehlo

AMABIZO ayimihlobo etshiyeneyo.

Nanzi ezinye izibonelo zawo: uZwelifile – libizombaxa, idwala –libizo, umehluko – libizonto, umlimi – libizomuntu, isandla – libizo, umthetho – libizonto, umfana – libizo, uZodwa – libizombaxa, inkomo – libizo, abathengisi – libizomuntu.

Esikunanzelela emabizweni angaphezulu yikuthi amabizonto alesijobelelo –o ekucineni njengokuthi umthetho.

Leli gama livela kusenzo /thetha/, silakhe ngokuqala ngesiqalo esifaneleyo /um-/ sasusa unkamisa /-a/ osekucineni kesenzo sajobelela u- o.

Guqula amabizo alandelayo abe yizinciphiso: inja – injana, abantu – abantwana, indwangu – indwangwana, iziwiji – iziwijana, ufudu – ufujwana, amaphepha – amaphetshana, umthombo – umthonjana, izintaba – izintatshana, amapopo – amapotshana, amagabha – amagajana.

Chaza ukuthi izinciphiso ezithile ezakhiwe ngaphezulu sizakha njani: abantwana, ufujwana, amaphetshana, umthonjana, amagajana. Isinciphiso /abantwana/ sisakha sivela ebizweni /abantu/. Sisusa unkamisa /u/ osekucineni sijobelele u/-wana/.

Isinciphiso /ufujwana/ livela kubizo u/fudu/. Unsinini /d/ oselungeni lokucina uguquka abengulwangeni /j/ sisuse unkamisa /-u/ osekucineni sijobelele u/-wana/.

/Amaphetshana/ yisinciphiso esakhelwe kubizo /amaphepha/. Undebembili /ph/ oselungeni lokucina uguquka abengulwangeni /tsh/ sisuse unkamisa –a osekucineni sijobelele u /-ana/.
/Umthonjana/ yisiphiso esivela kubizo /umthombo/. Undebembili /mb/ oselungeni lokucina uguquka abe ngulwangeni /nj/ sisuse unkamisa –o osekucineni sijobelel u- ana.
/Amagajana/ yisinciphiso segama /amagabha/. Undebembili /bh/ oselungeni lokucina uguquka abengulwangeni /j/ sisuse unkamisa –a osekucineni sijobelele u –ana.