uMthunywa
MAHLABEZULU, sande ukulibonisa ngobubi bokwephula umthetho sisebenzisa imizekeliso yabantu abayabe bebotshiwe besetheswa imilandu ethile. Lamuhla sizakulwa loCALA yena ngokwakhe sixoxisana ngokudalwa lobubi bakhe. Sizaqala ngamacala ezezidakamizwa, siye kwaphathelane lezempahla yokulimisa besesiphetha ngezama-bond notes.
Izidakamizwa ezandileyo kwelakithi zimbanje lemithi yezibhedlela esetshenziswa kubi abantu labantwana bejonge ukuzidakisa. Abanye ngabacabanga ukuba mhlawumbe bangakhohlwa inhlupheko zabo kanti bayazengeza kunye lokuzingenisa koCALA. SebekoCALA, isiphetho yikutsha kuphela ngoba impi yomanyano kazulu lamapholisa kayifuni lakuzwa umuntu ophazamisa ukuthula phakathi komphakathi. Izibonelo zemithi esetshenziswa yizidakamizwa yi-bron cleer eyande ukusetshenziswa ikakhulu emadolobheni.
Nxa umuntu esedakiwe, kungangcono aye ngakwakhe nxa eyisakhamuzi kumbe ngakibo nxa eyintsha, ngoba icala lalo liyabe limondla lithembe ukuba ngesikhathi esephandlwe yizidakamizwa, limnyenyele lingene engutsheni. Yeyi madoda, sokunjalo, kakusela lapho aya khona — sokuyikutsha kuphela!
Imbanje zande ukutholakala ezambeni zabantu, bezibhema kumbe bezithengisa. Kulicala lokhu bakwethu.
Akukhathalekile ukuba umuntu kazibhemi, ukutholakala ulazo nje, uzithengisa kumbe uzithwele, uyatsha kuphela. Izidakamizwa zibulala imizwa yendalo yoluntu kuthi labatshayeli bangene ezingozini ezibulalayo ngenxa yokudakwa. Kasizithibeni bakwethu silondoloze ukuthula lempilo zethu ngokuhlala siphelele, sinanzelela hatshi ukuphaphama sesonile kumbe sesiwele engozini ngenxa yezidakamizwa. Abanye ngabaphaphama sebelezisu! Atsho umuntu, umuzwe ethi; ngacina ukubona okwenzakalayo ngisahlezi ehoteleni kumbe endlini, kwaba yikho lokho! Yibubi bezidakamizwa-ke lobo.
Izidakamizwa zifuqa umuntu ukuthi adale amanye njalo amacala agoqela awezocansi, ukulwa kumbe ukutshaya abanye kunye lokubulala ngokwakho. Zona-ke lazo zivele ziyabulala ngokwazo ngoba zithi zingakungena, ususehluleka lokuzitshiya (addiction), zikuthelele izithuthwana, idumbe lokudumaza imizwa yomzimba, zikwephule amadolo njalo ucine uphuma umphefumulo ngenxa yokonakala kwezitho zomzimba ezimqoka ezinjengenhliziyo, amaphaphu, izinso lokunye.
Kulomvundiso we-fertiliser, inhlanyelo, amakhuba lokunye okunjalo okuphiwa izakhamuzi nguHulumende, ukuba zisebenzise ekulimeni. Impahla le iqakathekile bakwethu ngoba isiphathisa ukuthola ukudla okwaneleyo emizini yethu siphungule lobumpofu. Phela nxa imuli zisuthi, kulula ukusebenzela okunye okunjengemali yesikolo lokunye okunjalo. Endulo, abazali bebevele belima lokufuya ukuze bathole ukudla okwaneleyo njalo okulohlonzi. Lamuhla sesilima ezitolo! Kuhle khona ngoba yimpucuko kodwa inengi lizahlala likhala ngobulukhuni bomumo esikuwo ngoba kungelamali ebekwa eceleni imelela okungalinywayo kumbe ukufuywa.
Ngokunjalo, sikhuthazana ukuba silondoloze amanzi, imali lakho konke esikutholayo ukuze kusisize kwelakusasa. Isimanga-ke, yikuthi kulabathenjwayo abanikwe impahla yokulimisa le ukuze baholise abanye.
Bephula lelothemba basebenzise kumbe ukuphatha leyompahla ngendlela engayisiyo okucina kusenza izakhamizi zikhonone. Kubi lokho ngoba isiphetho sakho yikutsha. Phela kuba yibusela (theft) kumbe ukwehluleka ukufeza umsebenzi owukhangelelweyo ngendlela (corruption) njengesisebenzi sikazulu kumbe umuntu ophethe ihofisi kazulu. Kwabayitholayo limpahla sithi thina, kayithengiswa kodwa ngeyokulimisa.
Ungayithengisa uyabotshwa. Ngithemba sibazwile lokubabona emisakazweni ababotshelwa limpahla!
Imali esiyisebenzisa kuleli kulezi insuku ama-bond notes esekelwa ngeyakwamanye amazwe (multi-currency) ilawulwa ngumthetho obizwa ngelika-Statutory Instrument 122A owakhandwa ngo2017. Umthetho lo ukhandelwe kowawuvele ukhona ngakho igama lawo yi Exchange Control (Amendment) Regulations, 2017 (No.5). Kuqakathekile-ke ukuthi imithetho efana lalo sibeyazi. Kungaba nzima ukuyithola yonke imithetho le kodwa ukwethekelela amahofisi amapholisa kumbe ukungena enkundleni zamadale emithethwandaba, kulithuba elihle lokuphanga uzwe imithetho lamacala amatsha kumbe abhahileyo. Lapha kuphephandaba likazulu, uMthunywa, sizaqhubeka sixoxisana ngayo imithetho le kunye lazo zonke izindaba zakoCALA lomzali wakhe uSigilamkhuba, lingakhutheki!
Umthetho lo uchaza imali njengephepha kumbe ilitshe laseZimbabwe kumbe amanye amazwe, okusetshenziswa ukuthenga kumbe ukubhadala elizweni lapho okwalungiselwa khona. Lamuhla ngizaphatha icala lokutholakala ulemali le ngokungekho emthethweni (possession). Lokhu kutsho ukutholakala ulemali, uyithengisa kumbe ukuyithenga njalo kugoqela oyithenga kumbe ukuyithengisela ebhanga kukanti umetheswacala, emalini esebhanga, ngumnikazi webhuku elilaleyomali. Sizakuma lapha lamuhla, sidibane sesichasisa okwenzakala usutholakale ulemali le. Lisale.
Feedback — [email protected]
