WATSHA TSOTSI: Akuqili lazikhotha emhlane

27 Jan, 2017 - 00:01 0 Views

uMthunywa

KUVIKI edluleyo sisungule udaba lweCriminal Investigation Department (CID) Commercial Crimes Division ugatsha oluphatha ezobuqili kwezemali lenotho yelizwe. Ukuluphetha loludaba, sizaxoxa ngezibonelo zobuqili obugoqela:-

– Ukuthengiselwa impahla lemisebenzi okungekhoyo.
– Ukuthenjiswa imisebenzi engekhoyo kodwa ifuna imali ukuyingena.
– Ukutshontsha imali yabanikazi ngemva kokubathengisela impahla (conversion).
– Ukusebenzisa imithetshelwa yamaphepha enkampani angaziwa ngabanini benkampani kumbe inkokheli zayo.
– Ukwehluleka ukufeza imisebenzi eyabe ibhadalelwe ngaphambilini.
– Ukusetshenziswa kwemali yamaphepha (fake notes).

Ubunengi bamacala la adalwa emini njalo emahofisini kumbe ekuhlanganyeleni nje kusukela ngabo-8 ekuseni kusiya ku-5 ntambama. Akasimacala adalwa ngendlela efana lokweba kumbe ukugqekeza okudinga ubusuku kumbe ukusitheka. Abantu baqilwa bekhangele. Ngokunjalo, qaphelani bakwethu lingaqhubi uhlelo elingaluzwisisiyo kumbe ukuthemba umuntu ongamaziyo kumbe ukwazi indlela zakhe — ikakhulu kwezemali. Nxa lifuna ukuthenga lokuthengisa, sebenzisani abantu lamankampani aziwayo. Inhlelo eziqhutshwa ngudlu abantu bethalaza zande ukuphela nzima.

Amacala la adalwa ngamaqili afuna imali kuphela kodwa engenelisi ukufeza imisebenzi abayabe beyibhadelwe.

Abanye o“tsotsi” ngabathenga ngemali zamaphepha kungakhathalekile ukuba ngeyakuliphi ilizwe leyomali njengoba kulezi insuku eZimbabwe sisebenzisa izimali zamazwe onke omhlaba! Abanye labo ngabathi bangaya ngemakhaya, bafike baqile izakhamuzi ngokukhupha ingxenye yemali eyabe iyintengo yezifuyo ezifana lenkomo. Ngemva kwalokho, batshaya utshani abantu laba. Phinde babonakale. Abanye ngabathenga izifuyo lezi ngokudla okunjengempuphu, endaweni eziyabe zilendlala okufana laseBinga lakwezinye ezinjalo. Bathi bangeza le“mqamelo” le eyabonwa ngabadala, ama-5  kumbe 10kg empuphu, banike abazali ingxenye yentengo engaba yi-25 kumbe 30kg.

Lokhu kutsho ukuba imiqamelo le iyabe imihlanu kumbe imibili lengxenye. Bangavele banikwe inkomo abazifunayo, bahle babaleke. Amaqili atshabalalisa inotho yezakhamizi kakhulu ngeza leroli egcwele impuphu bathi bangabhadala inkomo eyodwa, ezimbili bazithathe ngesikwelede.

Bazazibutha-ke izinkomo ngalolohlobo batshiye bethembise ukuba bazathi bangazithengisa baze lemali. Ezinye izakhamizi zize zibaphe lezabo izinkomo ukuba bayobathengisela belethemba lokuba mhlazana ephendukayo umnini weroli lo, bazabe belamaqubaquba emali! Yeyi madoda, kunzima. Inyanga du, ezimbili du kuze kuthi sezintathu kumbe sezizine, abantu khona begijimela enkambeni ukuyabika ubuqili lobu. Amapholisa athi ethungatha umzila wamasela, athole ukuba inengi lawo seliphetsheya kwamazwe kumbe ngale kolwandle.

Abantu abande ukuqilwa ngabagoqela abadinga imisebenzi, abadinga imali — laba baqilwa kunhlelo ezigoqela olwe-One Wallet, Tele le-EcoCash lezinye ezinjalo, abalambileyo / abadubekayo / abaswelayo, abadinga indawo zokuhlala/ ezokufundela, labayabe beswele okuthile okupha iqili ithuba lokungenela empilweni zabo sengathi lingamsiza lowomuntu lona lijonge ukungena esambeni sakhe!

Siqhubeka sikhuthaza umphakathi ukuba osomabhizimusi kabasebenzise imitshina (detectors) emalini ukuze bahlole imali yamaphepha. Abangela mitshina, bhekisisani izimali lezi. Inengi lazo ziyabe zingelancingo zemali, zingamaphepha sibili ngoba zithi ungathontisela amanzi, angene kulelophepha — imali kayithambi bakwethu. Imali ithi ungayitshwabhanisa, ibuyele esimeni sayo, kodwa eyephepha ihle idabuke lokudabuka. Lingathengiseli abantu elingabaziyo impahla ezibiza imali enengi. Kubuhlungu kakhulu esikuzwa kuvela ngemakhaya abantu sebeqilwe inotho yabo — izifuyo. Nxa lisola, thengiselanani enkambeni — sivula ebusuku lemini. Bhadalani imisebenzi esifeziwe. Lingathengi izinto zomkoto.

Abanye o“tsotsi” ngabaguqula lokupheka amaphepha abathi xaa engasananzelelwanga, batshontshe ngawo kumankampani abo kumbe kwabanye abantu. Abanye bangena imisebenzi ngezithupha kumbe amacence amanga, abawathenga ngaphansi kwezihlahla. Kodwa-ke bakwethu, lanxa kuthiwa izinto ziyafana, ukuthenga icence yikuthenga ukufa. Ukutshayela imota kudinga ingqondo lemizwa yonke kundawonye. Kudinga ukuba ube yazi imota ungayifanisi. Yebo ye ingozi iyaqhamuka, kodwa inengi lezasemgwaqweni, libangelwa liphutha lomtshayeli.

Ungabaqila lamuhla kodwa kusasa siyakubamba kuphela — yikho abadala besithi akuqili lazikhotha emhlane.

Lisale, sidibane kwelizayo kumbe ku [email protected] <mailto:[email protected]> / [email protected] / [email protected]

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/JRD3VTT" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds