Ulimi lomumo: Ziveza similo bani izinkulumo ngomumo ezingaphansi?

23 Dec, 2021 - 00:12 0 Views
Ulimi lomumo: Ziveza similo bani izinkulumo ngomumo ezingaphansi?

uMthunywa

Siphathokuhle Ngulube
Salibonani bafundi. Ngithemba liyazilandela izifundo zethu zenkulumo ngomumo.

Sitshilo kuzifundo ezedluleyo ukuthi inkulumo yomuntu ingaveza izinto ezinengi ezigoqela isimilo salowo muntu, imizwa yakhe, umumo lowo muntu aphakathi kwawo.

Kuqakathekile ukuthi nxa sikhuluma labantu abathile sinanzelele okuphuma emilonyeni yabo ukuze sibekwazi ukunanzelela ukuthi bangabantu abanjani, bacabangani kanti futhi bezwa njani ngomumo abaphakathi kwawo.

Ake – sihlaziyeni izinkulumo ngomumo lezi ezingaphansi. Sizicubungule sitsho ukuthi zona zivezani ngabantu abathile.

(1) Libhala umhloliso wenombolo. Wena uphuzile ukusuka ngekhaya okudala ukuthi usibathele ngejubane izinyawo zitshaye esiphundu uthutshe esikolo usuginqe ungasazazi usuphefumulela phezulu.

Nxa ufika emnyango wendlu lapho elibhalela khona umbalisi okhangela ikilasi lakho uyalala ngokuhleka abe sethi, “Hawu mntanami wagijima waze waphosa wazibulala angathi uzakwenza lukhulu kutheni? Ukubhala lokungabhali kwakho kuyafana nje.” Atsho njalo esifa ngensini.

(a) Inkulumo kambalisi le ikhombani?

(b) Wena izakuphatha njani le inkulumo?

(c) Inkulumo le ingaba lomthelela bani emhlolisweni wakho?

(d) Kuqondile yini lokhu okwenziwa ngumbalisi? Zisekele.

(2) Umngane wakho elifunda lonke uyagula kakhulu. Nxa ungena endlini yokufundela wena uhle umqage ngokuthi,

“Kodwa Sihle uzaze ufele esikolo, uzihluphelani nje ngokuza lapha ungasazilaleli ngekhaya?”

(a) Inkulumo yakho le iqondile na?

(b) Ubona angathi umngane wakho lo izamphatha njani le inkulumo?

(c) Inkulumo le ikuveza njengomuntu onjani wena?

(d) Yiphi indlela eqondileyo yokusiza umngane wakho?

(3) Umngane wakho ubanjwe umkhuhlane weCovid 19 kumalanga athile adluleyo. Usehambile kubodokotela wathola usizo njalo sebemhlolile  okwesibili kwakhanya ukuthi akaselawo umkhuhlane. Nxa engena endlini yokufundela wena uzwakala usithi,

“Wu! Saphela! USipho usebuye lobhubhane lwakhe lapha esikolo shuwa sizakufa siphele”

(a) Inkulumo yakho le iveza similo bani?

(b) Wena kunguwe ungezwa njani ngenkulumo le?

(3) Komakhelwane wangakini kulojaha elilinganayo. Ukhuphele irediyo phandle wayivulela phezulu. Wena uzama ukulungiselela umhloliso wenombolo okhona kusisa. Uyamcela ke ukuthi ehlise kancane. Yena uphendula esithi,

“Ayisikho esikolo lapha. Ofuna ukubala uya esikolo. Ngeke sekele ukukholisa thina ngabantu abazenzisayo.”

(a) Isikolo usithatha njani ujaha lo?

(b) Impendulo yakhe iveza similo bani?

(4) Udadewenu usethole ijaha elifisa ukuthi limthathe. Wena uzwakale usithi, “Dadewethu kambe yilo lodwa ijaha olibonileyo emhlabeni ongaka?”

(a) Inkulumo yakho le iveza mizwa bani olayo ngejaha likadadewenu?”

(b) Kambe udadewenu izamphatha njani inkulumo yakho?

(c) iveza similo bani inkulumo le?

(5) Umngane wakho uthengelwe isigqoko sesikolo esitsha. Nxa engena nje endlini yokufundela wena uyafa ngensini uzwakale usithi, “Wu! Mngane! Kanti wagqoka angathi uya ebukhweni kutheni?

(a) Inkulumo le iveza similo bani?

(b) Ubona angathi umngane wakho izamphatha njani le inkulumo?

(c) Lokhu kungabe kusitsho ukuthi wena uthanda esinganani isigqoko sesikolo?

Izinkulumo zonke ezingaphezulu ziveza izimilo ezingazinhle ebantwini. Ezinengi ziveza ukweyisana kwabantu.

Ukweyisa akusinto enhle ngoba kutshiya omunye umuntu elimele kakhulu emoyeni wakhe. Kuhle – sinanzelele izinkulumo zethu nxa sixoxa ukuba aseyisi njalo siyahlonipha inkulumo yomunye umuntu kanye lokwenza kwakhe nje.

Asihlanganeni ngeviki ezayo bafundi.

Share This:

Sponsored Links