Siphathokuhle Ngulube
Salibonani bafundi. Ngithemba liqhuba kuhle ezifundweni zenu. Ngeviki ephelileyo sixoxe kabanzi ngezingxabano ezibakhona emadolobheni kanye lalokho okudala lezo ngxabano. Ngithemba kulabo abahlala emadolobheni sesikwazi ukuba zikhona izinto ezingenza kungabi lokuthula lenhlalakahle ebantwini.
Siyaqhubeka lamuhla, sikhangela izingxabano ezibakhona emaphandleni kanye lezinto ezidala lezo zingxabano. Sinanzelele bafundi ukuthi impilo yemadolobheni ihlukene kakhulu lempilo yemaphandleni kanti futhi lemithetho nje yokulawula umphakathi iyatshiyana.
Ezinye izinto esizenzayo lapha emadolobheni, emakhaya aziqalwa, ziyazila. Emakhaya bayaqakathekisa kakhulu ukulima kanye lezifuyo. Inzuzo yabo enengi ivela khona ekulimeni lakuzifuyo ngakho umuntu ophambanisa kulezi izinto usuka adale ingxabano enkulu kakhulu.
Kuyenzakala ukuthi abafana baphunyukwe yizifuyo ekweluseni zisuke ziyengena emasimini abantu, zitshaye zibhuqe amabele. Mamo! Yadaleka inkemenkeme yendaba. Bayabe sebedalele abazali babo icala elikhulu elingenza bayephenduka enduneni.
Izimuli zingacina zingasanikani umlomo ngaleli cala. Ngokunjalo ke, abantwana kumele bananzelele izifuyo zingangeni emasimini abantu. Okunye njalo okudala ingxabano emakhaya yikungahloniphi ubukhokheli. Emakhaya ubukhokheli bezigaba buyahlonitshwa ngendlela emangalisayo.
Emaphandleni
Emakhaya kulaboMlisa, izinduna, oSobhuku. Laba bantu baqakathekile kakhulu ezigabeni njalo bayakhokhela izigaba. Abantu kumele bawugobele umthetho wabo. Ngokunjalo ke, kuyenzeka ukuthi abantu baweqe lo umthetho.
Lokhu kudala udwetshu olukhulu phakathi kwabantu lobukhokheli. Abanye bacina behlaliswe phansi bahlawuliswa izifuyo kumbe imali ukuze lawo macala esulwe. Okunye njalo yikuthi emaphandleni kulemingcele ethile. Abantu bayakwazi ukuthi izindawo zabo zicina ngaphi yikho phela sasizwe kuthiwa, “leli lifusi lakoDube”. Lokhu kuyabe kusitsho ukuthi yindawo yakhe uDube njalo wenza akufunayo ngayo.
Sekungadala ingxabano ukuthola omunye umuntu eselime kuleyondawo kumbe esefake izifuyo zakhe kuleyondawo. Lokhu ke kucina kudale udwetshu osolungenza kuyefikwa enduneni. Okunye njalo okungadala udwetshu emakhaya yibusela. Bakhona emakhaya abathanda ukuntshontsha izifuyo zabanye.
Abanye njalo bayathatha izifuyo zabanye bazisebenzise bengacelanga kubanikazi, ikakhulu obabhemi. Kubi kakhulu lokhu. Enye ingxabano enkulu idalwa ngabantwana. Kwandile ukuthi abantwana bezigaba bathandane ngasese baze bacine bedale icala omunye esekhulelwe. Kwakuthi nxa sekunje izihlobo zomfana zeqe zime laphana zithi umntanabo ayisuye umnikazi womthwalo.
Usuke nje umangale ukuthi ubufakazi balokho babuthatha ngaphi. Lokhu ke kuyadala ukungezwani ebazalini, kwesinye isikhathi kucine kunganikwana mlomo. Kuhle ke bafundi sinanzelele ukuba zinengi izinto ezingenza kungabi lokuthula ekuphileni kwethu njengabantu, ngakho kuhle sizinanzelele. Asihlanganeni kusifundo esilandelayo.
