Ulimi lomumo — Icala enduneni

18 Feb, 2021 - 00:02 0 Views
Ulimi lomumo — Icala enduneni

uMthunywa

Sikhumbuzo Dabengwa
SIYAHLANGANA njalo bafundi kulezi zifundo zethu zolimi lomumo. Kule iviki sihlose ukukhangela inkulumo esibalayo endaweni ezilabantu abahloniphekayo abangabe bengomakhelwane, beyiziphathamandla kumbe bebadala kulathi.

Siziphatha njani, sikhuluma njani, siphendula njani kanti njalo zinkulumo ezinjani ezingenza abalaleleyo bathi silokwedelela. Ezinye zakhona zingasiphethisa emacaleni ikanti umlomo ubungaziphungela icala lingakayi ngaphi.

a) Abafana bakaNdlovu benze iphutha ekweluseni bekela izinkomo zayangena ensimini kaMpofu, zatshaya zabhuqa. Kanti bekungumlimela wokudlala yini bandla! Ubelimile hatshi kancane uMpofu, uvele usufaka udevu umumbu wakhe. Laye ubesebalisa ukuba uzahlala phezu kwayo lonyaka inala.Pho elokufa alitsheli, nanzo zibikwa ezikaNdlovu seziphindile emhlolweni ensimini kaMpofu.

Kusenkundleni, uNdlovu ubiziwe enduneni emangalelwe nguMpofu.

Induna :Ukuthula enkundleni! (Yakhuza kanye induna kwathi cwaka.)

Mpofu : Ngiyawafuna amabele ami, uNdlovu uyadelela sibili.

Induna : Zwana Mpofu, . Nxa ungafuni ukulalela suka lapha.

Isikhulumi : Madoda, sihlangene lapha ngecala likaNdlovu omangalelwe nguMpofu. Abafana bakaNdlovu badlisile ensimini kaNdlovu. Zitshaye zabhuqa. Sekulihlandla lesibili. Pho uMpofu uyakhala.

(UMpofu uphiwa ithuba lokuba akhulume.)
Mpofu : Ngibuhlungu ngamabele ami asephelile eqedwa zinkomo zika Ndlovu belo ngathi ngimazisa wathi ngiyethatha amabele ami eziswini zenkomo zakhe. Akuqali, ngike ngazikhupha emasimini amabele esesemadolweni.

Pho lakhathesi esebhacekile!

Isikhulumi : Liqiniso yini Ndlovu?

Ndlovu : Yikho sibili. Ngiyaxolisa bandla kwabaliphutha. (Ngeloncengayo)

Induna : Uphambanisile uNdlovu bandla kufanele abhadale

Isikhulumi : Uzabhadala ngani njalo njani?

Ndlovu : Ngiyaxolisa bandla ngangidlile ngalelolanga.

Induna : Libe liyabona-ke ukuphendula udlile ukuba kufaka umuntu emanyaleni.

Mpofu : Lonyaka ngifile ngendlala lemuli yangakwami.

Induna :UNdlovu kuzamele ahlawule ngamasaka agcweleyo ayisithupha . (Eseke wahleba lomlisa.) Kungavunwa uzawaletha lapha, uMpofu uzawathathela lapha.

Ndlovu : Kulungile Ndlangamandla ngizakwenza njalo.

Mpofu : Kulungile , kuyabongeka.(Ebobotheka)

Amadoda : Kulungile Khumalo, Ndlangamadoda!

Asiphenduleni nansi imibuzo yokuzihlola ngokuziphatha kwethu okungadala amacala aphetha esisa enkundleni/edale.

a) Kungxoxo le ebikhona enkundleni balisa amaphutha amabili enziwa nguNdlovu ekuphilisaneni lomakhelwane wakhe uMpofu.

b) UMpofu yena wenza phutha bani phambi kwenduna lamadoda enkundleni?

c) Yisiphi isaga esisisebenzisa nxa kone abantwana kodwa icala letheswe abadala?

d) Yisiphi isixwayiso esisithola enduneni ngokuphendula udle amabele?

Ngilethemba siyafunda ukuba amacala adaleka njani ekuphileni kanti njalo olecala uhlawuliswa kanjani nxa kumele ahlawule. Asihlanganeni kwelizayo bafundi.

Share This:

Sponsored Links