uMthunywa
Ulimi lomumo wengxabano
Isaga sithi awukho umuzi ongathunqi intuthu. Lokhu kuveza ukuba ukuxabana kuhlezi kukhona ekuphileni kwabantu. Ukuxabana kubangwa yikungezwani okuthile loba ukuhlukumezeka emoyeni. Nxa kuthe kwaba lokuphoxana kumbe ukuxhophana kudingeka izindlela zokubhula umlilo.
Kulamagama lamazwi asetshenziswa ukudedisa ulaka. Nxa ethe akhulunywa kuhle ulaka lenzondo kumele kudede. Ingxabano ingaba phakathi kwababili kumbe abambalwa kuyadingakala ongabhula umlilo ukuze laba abaxabanayo bengalimazani kumbe baqhubekele phambili ngengxabano. Sidala isiNdebele nxa sisithi induku kayakhi muzi kukanti njalo ozincengelayo wazi ukuthi umlomo litshoba lokuziphungela. Sibuye sitsho njalo ukuba “umthunywa kalampontshi” sinanzelela ukuba ungaphanyekwa umlandu wokuyaxolisa owonileyo ngolaka ozondileyo afike abhodlele kuwe. Isintu siyakwala ukuthi othunyiweyo alinyazwe. Ngakho silawo amagama esithi singawakhuluma okade efuna ukugadla ame athi khwimilili ingqondo zibuye lolaka ludede.
Nxa abantu bexabana kuvamile ukuba ongenela ngokuzama ukuxazulula angene ngokuthi athi mayuyu bo kumbe ahle aqale ngokuthi athi xola mfowethu. Lindlela kanye lezinye nje zidedisa ulaka. Obhula ulaka utema ngezangelo lowo osezondile athi xola Moyo, xola Dewa Vumabalanda. Nxa sebesilwa betshayana ngenqindi langezikhali odedisa ulaka kuhle athi Malamu bo. Lelilizwi ngelokulamula asebedlithizana kubi funa kube lesidumbu phansi.
Umbalisi ufica uSipho loMenzi besilwa bejikelana izibhongobhiya zenhlamba ngenxa yogwalo olulahlekileyo. Nansi ingxoxo kaSipho loMenzi ngaphansi:
Sipho, ugwalo lwami ngilufuna ilanga lingakatshoni kungenjalo kuzakufa umuntu lamuhla.
Menzi, luthathe ugwalo lwakho nxa ulubonile kimi. Luvele lugwalo olungantshontshwa ngumuntu lona loluya? Suka lapha!
1. Uthini ngolimi lwabafundi abangaphezulu?
2. Luvezani ngabo?
3. Kambe ingxabano yabo izadeda yini ngendlela abasebenzise ngayo ulimi. Utsho ngani?
4. Yiphi indlela eqondileyo abangaxazulula ngayo ulimi?
Umphathi wabafundi (headboy) umile entubeni yokungena esikolo, abafundi sebephuzile. Utshengisa uXolani ngesandla ukuba agijime njengoba evele esephuzile. UXolani uyakuziba lokhu azihambele enanayila. Nxa efika bakhuluma kanje.
Umphathi wabafundi: Uyadelela Xolani, ngithe gijima wangalaleli, sengizakujezisa.
Xolani: Savela sakubona ukuthi usuzenza umphathi wesikolo. Ngesangakini yini. Ngekela ngizihambele mina.
1. Impendulo kaXolani ivezani ngesimilo sakhe?
2. Yiphi indlela eqondileyo uXolani abengaphendula ngayo?
3. Impendulo kaXolani ingaqubula mizwa bani kumphathi wabafundi (u-headboy)?
Ngakho-ke bafundi kuhle ukuthi lisebenzise ulimi oluqondileyo ukuze ingxabano ingamemetheki. Kubalulekile ukukhetha amazwi azapholisa lowo olinyaziweyo.
