Ukulwangisa

23 Sep, 2021 - 00:09 0 Views
Ukulwangisa uhlelo

uMthunywa

Lisakhumbula lokhu bafundi? Kuyini ukulwangisa? Ukulwangisa yikuguquka kwabondebembili besiba ngolwangeni.

Nanzelelani ukuthi lokhu kwenzakala nxa sisakha isinciphiso. Lanxa sisakha izandiso akhona amanye amabizo alabongwaqa abaguquka babe ngolwangeni.

Izibonelo ibizo umkhubo liguquka libengu — emkhutsheni nxa sisakha isandiso sendawo. Kubizo isigubhu isandiso sendawo ngu/esigujini. Kubizo impuphu isandiso sendawo ngu/emputshini/.Kubizo umlomo isandiso sendawo ngu/emlonyeni/. Kubizo umumbu isandiso sendawo ngu/emunjini/. Kubizo insumpa isandiso sendawo ngu/ensuntsheni/.

Esikunanzelela lapha yikuthi ngondebembili belunga lokucina abaguqukayo babe ngolwangeni. Inguquko ebakhona yile: b-tsh, bh –j, mb-nj, ph – tsh, imp – ntsh,m – ny. Yiyo inguquko le eyenzakalayo nxa sisakha izinciphiso. Lanxa sifunda sikhuthaza ukuthi abantu bazi indlela eqondileyo yokukhuluma kumbe ukubhala kukhona abanye ongabezwa bethi: emkhubeni, esigubhini, empuphini, ensumpeni, njalonjalo. Leso laso kuthiwa yisiNdebele esiqondileyo.

Zamani umsebenzi olandelayo bafundi: Gcwalisa izikhexe ngamabala aqondileyo owakhe kulawo asezibayeni: Udadewabo usebenza — (idolobho). Ugogo uhlezi — (indlu) yakhe. Inyoka bayibulele isizigoqe — (ingubo). Kuthiwa ulezilonda — (amaphaphu). Bamfake uduma – (ikhanda).

Yakha izandiso zendawo ngamagama alandelayo uphinde uchaze ukuthi leso lalesosandiso usakhe njani: umqamelo, insimbi, impompi, umkhaza.

Share This:

Sponsored Links