uMthunywa
Sikhumbuzo Dabengwa
Siyahlangana njalo kule iviki bafundi.Silokhu siqhubekela phambili ngodaba lokukhuzwa kwabantwana. Kule iviki sifisa ukuba sikhangele ontanga asebeqotshwana, laba abazibona sebekhulakhulile phela ngoba sebekubanga lokungena ebudaleni. Inengi lizithola seliphiceka ngokuziphatha, ukugqoka, ukukhuluma kanye langendlela eliziphilisa ngayo.
Inengi liyakuqakathekisa ukulandela abangane, liphethe seliphakathi kwengxaki empilweni. Kambe yiziphi izingxaki bafundi abanye bethu abazithola sebegamanxe kuzo? Asikhangeleni izehlakalo ezilandelayo sikhethe okuqondileyo okuphawuliweyo.
1 Uyintombazana efunda kubanga lesithathu emfundweni yaphezulu. Usukusigaba lapho okufanele ubambe uqinise ezifundweni zakho kodwa nampa abangane bakho bekubizela kumpilo ekukhupha ebuntwini obuhle bokufunda. Yiliphi inyathelo okumele ulithathe ukuze usizakale kulokhu okulanda esikolo?
a) Kufanele ngiqhubeke ngempilo yami labangane bami ngoba yonke into ilesikhathi ezweni, funa ngitshiywe ngumdaka.
b) Kufanele ngitshiyane leqembu leli labangane, libi njalo lingangibhidlizela ikusasa yami ngicine ngingumuntu ongaphumelelanga ezifundweni zami.
c) Akulalutho olubi ngabangane ngoba wonke umuntu udlula kusigaba esifanayo ekuphileni.
2 Uhlala loyihlokazi endlini yabazali bakho abasuka bayitshiya besiyadinga ukuba liphile impilo efudumalayo emazweni aphetsheya kolwandle. Pho-ke usukhulelwa yikudelela, esikolo langekhaya. Awusabambeki ngoba indleko zonke lapha zibhadalwa ngabazali bakho. Uyihlokazi laye awusamboni.
Esikolo lakho awusawubambi umthetho. Usunguntando kayiphikiswa. Nxa uyihlokazi bembiza ngamacala akho esikolo wena utshengisa ukungamlaleli lakancinyane.
Kambe yiliphi inyathelo ongalithatha nxa abazali bakho bethe bezwa ngokuziphatha kwakho?
a) Angingeke ngazihlupha ngalutho ngoba abazali kufanele basebenzele mina labanawami.
b) Akulalutho olumangalisayo ngalokhu ngoba abantu balomhawu lenotho yabazali bami.
c) Kungangidanisa ukuzwa ukuba abazali sebesazi ngamanyala la engiwenzayo.
d) Lokhu kungathelela abazali bami ihlazo behluleke lokungethemba, kungabangcono ngixolise.
e) Abazali bami bangalimala ngaphakathi ngokuziphatha kwami okunje, kuhle ngicele uxolo.
Siyananzelela bafundi umumo okhona ngaphezulu ukuba awuqondanga ekuphileni. Asivumeni ukukhuzwa emakhaya, esikolo kanye lasekuhambeni kwethu. Abangane abaqakathekiswa.
Izihlobo ziyahlonitshwa ikakhulu nxa kuyizo ezetheswe umlandu wokusinakekela nxa abazali bengekho eduze. Imali nxa ikhona asikhumbuleni ukuba injengomuntu wemzini, yena othi angavakatsha abuye ahambe, edlule.
Asiqapheleni bantwana ngoba ibanga leli lokukhula lilahla abanengi, bakhe phansi umganu ukhona.
