uMthunywa
P Mpofu
Ugwalo — Ugqozi Lwezimbongi
Imbongi nguS Y Nkiwane
Isihloko — Inyosi
IZIKOLO ziyavulwa okwesigaba sesibili somnyaka kunsukwana ezimbalwa ezilandelayo.
Ngalokhu ngibona kufanele ukuthi sikhumbuzane imicijo ethile eqakathekileyo ngokuhlaziya izinkondlo singakacubunguli eyalamhlanje.
Inkondlo zihlaziywa kulandela lezindlela: Abafundi kumele bazi ibizo lembongi kanye lenkondlo azilobileyo, kumele batsho ukuthi inkondlo zimayelana lani ngayinye ngayinye.
Abafundi kumele bachasise injongo yembongi kunkondlo yinye ngayinye. Kumele bazi abafundi ukuthi inkondlo abazifundayo ziwela kuziphi indikimba.
Siyakwazi ukuthi inkondlo zingawela kundikimba ezithile ezinjengokufa, ezothando, ezemvelo kunye lezisolayo njalonjalo. Abafundi kumele baveze ngokugcweleyo lokho okumunyethwe yinkondlo. Kufanele njalo ukuthi bachaze ukusetshenziswa kolimi.
Siyakwazi ukuthi zinengi ingxenye zolimi ezingasetshenziswa yimbongi. Izibonelo imbongi ingasebenzisa izifenqo ukuveza imicijo yayo ethile.
Lokhu kugoqela izaga, izifaniso, izingakethiso, ukwenza samuntu, ihaba njalonjalo. Emaphethelweni abafundi bangatsho imizwa yabo ngenkondlo abayikhethileyo kumbe njalo bangatsho imizwa yembongi kusiya ngokuthi bayizwa njani.
Kuqakathekile njalo ukuthi abafundi bananzelele ukuthi imbongi zingaloba inkondlo bekhuluma ngolutho lunye kodwa izihloko lolimi olusetshenzisiweyo kwehlukene.
Kufanele ukuthi abafundi bakunanzelele lokhu kufanana kanye lomehluko ukuze bengahlanganisi okumunyethwe yilezonkondlo. Ukuhlanganisa okumunyethwe zinkondlo eziphosa zifanane kubangela ukulahlekelwa yimiklomelo eminengi.
Kuqakathekile njalo ukuthi abafundi bayengena emhlolisweni bezazi kakuhle izinkondlo ukuze ubelula lowo mhloliso.
Sesingena kunkondlo yethu yalamuhla elesihloko esithi, Inyosi. Lezi yizo izinanakazana ezincane ezinika uluju olumnandi olunengi kodwa ziyaluma nxa abantu bezithapha.
Sizwa lapha omunye undoda esuka leqembu labantu abangasebenziyo ababizwa kuthiwa ngomatshayinyoka besiyathapha inyosi. Babezimisele ukuyakulwa lenyosi ngoba ukusuka kwabo ukufanisa lokuya empini ngoba uthi: “Ngayiphak’impi yabomatshay’inyoka.”
Yahamba ihlomile ngamahloka limpi eyaphumayo. Amahloka ayengasiwo wokuyalwisa inyosi kodwa babesigamula isihlahla leso esasilobhalu lwenyosi. Inyosi zincane kakhulu ukuthi zingalwiswa ngamahloka. Babezesaba abantu labo ababesiyathapha inyosi ngoba lo okhulumayo uzenza samuntu inyosi ethi babesitsho lesosizwe bethi ngemithi sasizitshingisa.
Iyalandisa lindoda ngalokho abakubona ngawabo amehlo hatshi ngokutshelwa. Kwakukukhulu lokho abakubonayo ngoba uthi umlomo wakhe mncane kakhulu ukuthi alandise lokho abakubonayo.
Iyasilandisela ukuthi impi yenyosi leyo iliwa ngezimanga ezedlula eyesikhuni sikaMagodonga. UMagodonga wakudala kuthiwa wayesenza izimanga ngoba wangena emanzini lesikhuni sibhebha wayaphuma ngale silokhu sibhebha.
Lapha lakho kwaba yisimanga ngoba lundoda uthi bafika bayilwa limpi ngamahloka. Lapha utsho ukuthi bafika bagamula isihlahla ngamahloka kodwa inyosi azahlokoma angathi azikho.
“Safika ngamahloka sayilwa; Kodw’isitha asaphendula; Sath’amagwala siwaficile.”
Sizayisusa lapha limpi yabantu lenyosi kuviki ezayo.
