uMthunywa
Isandiso yingxenye yocezu lwenkulumo olubizwa kuthiwa yisikhanyiso. Isikhanyiso lucezu lwenkulumo olugoqela izigaba ezimbili. Esakuqala yisenzukuthi. Esesibili yisandiso. Isandiso njengesikhanyiso ligama elikhanyisa ngesichasiso, ngesenzo, ngesibanjalo kanye langezinye izikhanyiso mayelana lesikhathi, indawo kanye lesimo.
Ake sihlolisise lokhu sisebenzisa izibonelo ezilandelayo: Umfana ubuye loswazi olukhulu kakhulu. (Kulo umutsho – olukhulu: yisichasiso, kakhulu: yisandiso). Siyakhumbula ukuthi isichasiso ligama elichaza uSobizo. USobizo ugoqela ibizo lesabizwana. Ukakhulu yisandiso esikhanyisa ngesichasiso /olukhulu/. Umfana udinge uswazi olukhulu kakhulu.
Ukhulu uhamba kancane. (uhamba: yisenzo kulo umutsho. Kancane: yisandiso).
Kanti muhle kangaka umkakhe? (muhle: yisibanjalo; kangaka: yisandiso).
Uya koBulawayo kusasa. (koBulawayo: yisandiso; kusasa: yisandiso).
Funda imitsho le unanzelele imihlobo yesandiso.
Nansi eminye imihlobo ekhomba isandiso: 1. Izandiso ezikhomba isikhathi: Zinengi izandiso ezikhomba isikhathi. Ezinye zazo yilezi: kuthangi, emathathakusa, mandulo, kuqala, emadabukakusa, izolo, lamuhla, ekuseni, endulo, nyakenye, ntambama, kusihlwa, ngomhlomunye, ebusuku, ekadeni, kudala, nyakomunye,.
2. Isandiso sokukhomba: Kulesandiso sokukhomba esisodwa esiNdebeleni. Njengesabizwana sokukhomba lesisandiso singakhomba eduze, buqamama, loba kude. Nansi: lapha, lapho, laphaya.
3. Izandiso zendawo. Loluhlobo lwesandiso yilo esijayele ukulusebenzisa nsuku ngensuku.
(a) Izandiso ezivela emabizweni amadolobho. Izibonelo: Kubizo iGwanda isandiso sendawo ngu –eGwanda; iGoli isandiso sendawo ngu –eGoli, iPlumtree, isandiso sendawo ngu –ePlumtree.
