UHLELO: Isikhuliso, amabizombaxa

28 Feb, 2019 - 00:02 0 Views
UHLELO: Isikhuliso, amabizombaxa

uMthunywa

SIYINI isikhuliso?
Nxa sifuna ukutshengisa ubukhulu bolutho obubabazekayo sisebenzisa igama elithiwa yisikhuliso.

Nanzi izibonelo: kubizo /intaba/ isikhuliso ngu/intabakazi, indlu> indlukazi, unyawo > unyawokazi, isitsha > isitshakazi, isihlahla > isihlahlakazi, isibaya > isibayakazi, izwi > izwikazi, umqomo > umgqomokazi.

Ukwakhiwa kwesikhuliso
Isikhuliso sakhiwa emabizweni ngokujobelela u – kazi. Izibonelo: isihlahla + kazi > isihlahlakazi. Izwe + kazi > izwekazi.

Yini amabizombaxa?

Loluhlobo lwamabizo yilolo olwakhiwa ngokuhlanganisa incezu zenkulumo ezimbili kumbe ezingaphezu kwezimbili zenziwe igama elilodwa.

Izibonelo: Ibizo + ibizo kudala ibizombaxa. Umnini + isibaya > ibizombaxa ngu/umninisibaya/.

Ibizo + isabizwana – izifo + zonke – uZifozonke. Ibizo + isibaluli – intaba + mhlophe > intabamhlophe.

Ibizo + isiphawulo – intombi + kayise > uNtombikayise.

Ukwakhiwa kwamabizombaxa –

umnini + (i) sibaya > umninisibaya. UNtombizonke – ntombi + zonke > u + (i) ntombi + zonke, uNtombi + zonke > uNtombizonke, u – n uguquka abelibala elikhulu ngoba libizoqho /uNtombizonke/.

Amabizoqho akhiwa ngezakhi lezi – So-, No-, loMa- lawo angamabizombaxa. Izibonelo: Unomusa – u + No + musa > uNomusa. USobantu – u + So + (a) bantu . uSobantu – unkamisa (a) wokuqala webizo uyasuswa.

Kusibanga esilandelayo sizafunda ngesilisa lesifazane.

Share This:

Sponsored Links