uMthunywa
Isiphawulo. Njengoba sitshilo kuviki ephelileyo isiphawulo yisichasiso esichaza usobizo esimlandelayo emutshweni. Laso isiphawulo njengazo zonke izichasiso silengxenye ezimbili, isivumelwano lesiqu.
Zilitshumi lanhlanu kuphela iziqu zesiphawulo. Nanzi: -nye, -bili, -thathu, -ne, -hlanu, -khulu, -ncane, – hle, -bi, -de, -tshane, -nengi, -ngaka, -dala, -tsha. Yizo lezi kuphela iziqu zesiphawulo, kazikho ezinye. Nanzi izibonelo zesiphawulo ezipheleleyo esizakha kulezi ziqu zesiphawulo eziqanjiweyo: – nye – esinye, -bili – ababili, -thathu – abathathu, -ne – ezine, -hlanu – okuhlanu, -khulu –omkhulu, -ncane – abancane, -hle – esihle, -bi – omubi, -tshane – omfitshane, – nengi – ezinengi, -ngaka – olungaka, – dala – omdala, -tsha – esitsha.
Izivumelwano zesiphawulo. Nantu uluhlu lwezivumelwano zesiphawulo ngezigaba zamabizo: Kusigaba okhulumayo uthola lezi izivumelwano: engim-/esiba. Kusigaba okhuluma layeuthola lezi: om-/eliba-. Kusigaba 1 isivumelwano sesiphawulo ngu- om-, omu-. Ia om-, omu-, 2 aba-, 2a aba-, 3 om-, omu-, 4 eni-, 5 eli-, 6 ama-, 7 esi-, 8 ezi-, 9 eN-, 10 eziN-, 11 olu-, 14 obu-, 15 oku-.
Ukwakhiwa kwezivumelwano zesiphawulo
Izivumelwano zesiphawulo sizakha ngokuqalisa ngesakhi sokuchasisa u a- eziqalweni zamabizo. Isakhi a- silumbana lonkamisa wakuqala wesiqalo sebizo (ngaphandle kokhulumayo lokukhulunywa laye) kanje: Ake sihlolisise okwenzakala kusigaba 1. Isakhi sesichasiso u a- silumbana lonkamisa wokuqala wesiqalo sebizo (u) mu- Sithole isivumelwano sesiphawulo omu-. (a +u) mu- = o(mu-).
Sizaqala lapha kuviki ezayo. Fundisisa lokhu. Khumbula ukuhlala uhlanzekile uvikele ukumemetheka kweCOVID-19.
