uMthunywa
UMBUZO okumele siwuphendule lapha ngothi: Siyini isenzukuthi?
Singakaphenduli lo umbuzo yikuthi sikwazi ukuthi eHlelweni lweSindebele akhona amagama abizwa athiwe yizikhanyiso. Aphiwa leli bizo ngoba asitshela ngcono ngesenzo esithile. Ngaphansi kwalolu cezu lwenkulumo okuthiwa yisikhanyiso kulesenzukuthi lesandiso. Yikho nje lapha sisithi isenzukuthi ngomunye umhlobo wesikhanyiso.
Isenzukuthi njengazo zonke izikhanyiso, siyandisa lokho okutshiwo yisenzo njalo sandise ukusetshenziswa silandela igama elithi ukuthi. Isibonelo: Umfana usukume wathi lothu ebona amapholisa. Igama elithi lothu elikumutsho wethu lo yisenzukuthi. Njengoba ubona, leligama lisitshela ngcono ngokusukuma komfana.
Nanzi ezinye izibonelo: Igoda liqamuke lathi juqu. Baqede du konke ukudla obekuphekiwe. Zinengi izindlela zokwehlukanisa izenzukuthi. Ezinye zazo yilezi.
1. Eziphathelane lokuwa: genqu, qithi, khithi, wohlo, khilikithi, wolokohlo, dinsi, takla. Uwe wathi genqu ngesiphundu. Isihlahla abesigamule sithe wolokohlo sisiwa.
2. Eziphathelane lomlilo. Bhu, bhe, langu, citshi, qhamu. Basuke emini ilanga litshisa bhe. Umlilo uphonguthi qhamu belibele.
3. Eziphathelane lemibala: gebhu, tshoko, nke, tshu, bhuqe, qhwa. Ubegqoke iyembe ebomvu gehu. Uhlaselwe ngabafu izolo ngoba bekumnyama tshu kungela lanyezi.
4. Ezihambelana lamanzi: cwili, phamu, gxamu, te, gelezi, gcwiligcwili, chapha njalonjalo. Agcwele phamu amanzi kumgqomo awuthweleyo.
Uthe gxamu ilembu emanzini atshisayo wasemthoba ngalo.
