uMthunywa
YiNtatheli kaMthunywa
KUDABA olutshwaqisa umzimba, sokuvele ukuba kulabaphurofethi abasebenzisa umthambiso kanye lamanzi asetshenziswe ukugezisa izidumbu ukwenza imithandazo abayipha abantu ababakhulekelayo ukuthi banathe loba bageze ngawo.
Imithandazo yaloluhlobo incedisa ukuthi abantu bande enkozweni yakhe kumbe ukuthi abantu bavume yonke into.
Iphephandaba likazulu lizwe ukuthi amanzi amanengi agezisa izidumbu athengiselwa abaphurofethi ngabantu abasebenza emamotsha kodwa amanye akhona bawanikwa yizihlobo zabafi.
Amanzi la, alebhizimusi enkulu kubikwa athengwa kwabasebenza emamotsha ezibhedlela kanye labamankampani ezindlu ezigcinelwa izidumbu kumbe emakhaya lapho okugeziselwa khona izidumbu.
Amanzi lawo asetshenziswa ukwenza imithandazo kubikwa ayabe egezise izidumbu zomhlobo wonke akukhathelekile ukuthi ngesomuntu ongakanani.
Amanye akhona kuthiwa ayachelwa lapho abasontela khona kanye lezindlu lapho abaphurofethi abelaphela khona abantu.
Abaphurofethi basebenzisa amanzi la abathi ayenza ukuthi abantu babe banengi enkozweni zabo njengalokhu okwenzakala ezimfeni lezi eziyabe zilabantu abanengi.
Kubikwa amanzi agezisa izidumbu zabantwana abancane yiwo asebenza kakhulu.
Amanzi la asetshenziswa ukuthi abantu bavaleke amehlo lapho beselatshwa bavume konke abakwenzelwayo.
Indoda ezithi isebenza labaphurofethi abanengi ithi isikhethe ukuchaza konke kodwa icele ukuthi iphephandaba lingavezi igama lakhe ngokwesabela impilo yakhe.
UMark oleminyaka engu-35 evela eHurungwe, uthe wazibonela ngawakhe amehlo abaphurofethi besenza imithandazo ngamanzi agezisa izidumbu kanye lomchemo leminye imithi.
“Angikhulumi ngezinto engizizwayo kodwa lokhu yikho okwenzakalayo,” kuchaza uMark.
“Lokhe ngikwenza, abantu abasebenza emamotsha bayabuya lakimi bethengisa amanzi nge-$20 imbodlela ye500 milimitha.
Uqhubekele phambili esithi: “engangikwenza lapho izisebenzi zemamotsha bezibuya kimi mina ngibe sengihambisa kubaphurophethi belezigubhu zamanzi lawo. Abanye bakhona bebenginika imali yokubonga nxa sebebhadalwe ngabaphurofethi abasebenzisa amanzi la”.
Uthe abaphurofethi laba bayachamela emanzini ezidumbu besebesenza eminye imithandazo ngaphambi kokuthi baphe abantu ukuthi basebenzise.
“Bayachithela ediweni besebethela amanzi ezidumbu engakanathwa ngabantu abayabe bebuye enkonzweni, amanye bawenze njengemithandazo yokunatha lokugeza ezindlini.”
UMark uthe abaphurofethi abanengi basebenzisa imithi abayithatha ezinyangeni.
Indoda le iqambe abanye babaphurofethi abasebenzisa lokhu ngamabizo kodwa esingeke sabachaza.
Uthe singavele sibhale labo baphurofethi engatshona esekogoqanyawo ngoba besazi mhlophe ukuthi akula omunye ongakuveza ngaphandle kwakhe.
“Lokhu bengikwenza ngoba ngidinga imali kodwa angisakufuni ukube ngiqambela uMlimu amanga. Amanzi lawo anathiswa abantu agcwele imikhuhlane ngakho kangisafuni kukwenza lokhu. Kungcono kuthiwe ngingumhedeni kodwa ngikhulume iqiniso.
“Kulezikhathi lapho abantu abahamba ukuyancediswa enhlane kube sekuthiwa babhale amabizo ezitha zabo elenjini elimhlophe besebelipha umphurofethi. Abantu laba nxa sebephenduka bayatshelwa amabizo ezitha lezi abayabe bezihambisile besebesithi abaphurofethi laba bayabona sibili.
“Mina ngakubona ukuthi uMlimu ungikhangele nxa ngiqambela abantu amanga, yingakho sengitshiyana lakho,” kulandisa uMark.
Indoda le ithe wonke umuntu onathiswa kumbe ukugeza ngemithandazo le uyabe esebenzisa amanzi ezidumbu.
“Ngenye indlela ngithi abaphurofethi laba baphoqa abantu laba ababasebenzelelayo ukuthi baqhubeke behamba enkonzweni yabo. Umuntu uyathula angathi yisidumbu esisemangcwabeni.
Ngaphandle kokugeza ngabantu kuthiwa amanye akhona bawachela ezindlini abacabangela ukuthi ngezezitha zabo.
“Ngangena ibandla leMasowe kusukela ngo1995 kuze kufike khathesi lapho sengicabange ukuthi ngike ngime. Ngazibonela ukuthi abaphurofethi abanengi ngabamanga, bayabe beqambela abantu amanga bebaqila izimali zabo kanye lezinye izinto ezinjengemota lezindlu.
UMark uxwayisa omama abahamba kubaphurofethi bedinga usizo ngendaba zothando ukuthi banikwa imithandazo yamanga bacine bethandana labaphurofethi bakhona.
“Lokhe ngatshiya lokhu, ngilandelwa ngabantu abanye bethunywe ngabaphurofethi engangisebenza labo. Ngake ngatshaywa kusikhatshana esincane esedluleyo ngabantu engingabaziyo ngakho ngiyesaba.
“Lingezwa kuthiwa ngifile lina selingikhiphe ephephandabeni lenu, lihle likukhulume ngoba ngithande ukuveza abantu.
UMark uthe uyabe elandelwa ngabantu angabaziyo ngakho abantu bamkhuthaza ukuthi atshele amapholisa.
“Abaphurofethi laba bafuna ukungithulisa ngoba bayakwazi ukuthi ngikwazi konke abakwenzayo okungahambelani loNkulunkulu enkonzweni zabo,” kutsho uMark.
Uxwayisa abantu ukuthi bahlakaniphele labo abagezisa izidumbu emfeni esithi bayenelisa ukutshontsha amanzi lawo abayabe begezise ngawo isidumbu bayethengisela abaphurofethi.
“Nxa lingalahlekelwa yizihlobo zenu, abangane kumbe abanye abakhulu nxa begezisa izidumbu banini lesiqiniseko sokuthi amanzi akhona ayachithwa ngoba balakho ukuwathengisa,” kutsho uMark.
Osekela lindaba uMadzibaba Gamba weBudiriro eHarare uvumile ukuthi kulenyanga labaphurofethi abalemikhuba yokwenza lokhu njalo uthe abenza lokhu ngabathakathi.
