Nhu kutonatsha whuzana nelubaka

12 Jul, 2018 - 00:07 0 Views
Nhu kutonatsha whuzana nelubaka

uMthunywa

Ndi Buhe Lobs Dube
NHU utjimwe tjinhu tjakabangalala kubi. Kun’hingo usin’homa bumbika kukwe. Ungayedza nemano ose kuti nhu abumbike kene umbumbile koga nowana ekakanyala epalula hango enda kusiyiko. Udzoti ngatiyende kunongina hhuba iye nowana epeyamisa gumbo linamakhoda ezutula meho enda kunobhuda hhuba. Ipapo unojalo mabvumilana asingabhudile patjena kuti iye aatotubula itjetjo tjawunoti atjithame. Nhu awungawunzibe, awungawunzibise kakale awungawunzibile. Tjimwe tjinhutana tjakati “nhu!, nhu unokunhuwila sedoko lembgwa” tjijalo tjipfa mate nekuti tjakatjahema kuna watjigwadzisa moyo.

Lubaka gunjinji nhu unobakigwa ebakanyigwa koga nowana ekolomola enga unogwa newunowumbhatsha. Ape ungangina mumaguta makulukulu anonga boBulawayo kene Harare ndiko kwawungabona kuti nhu aana tjakanaka. Kwazo kwazo ipapo banhu pabanogala bakazwiyana ndiko kunotjinyika mikumbulo yabo betangisa thama zwisina wakabona zwabasakatongodiyiwa nebazwadzi babo. Nowana banhu bakakubungana ben’wa busukwa busikwana mbeli kwezwitolo zwinotengesa busukwa idzo n’umba banadzo. Koyi tengani munon’wila kumizi yenyu imwi motola pasakalizana kuti kube bhawa mukuta bhawa.

Bakabakigwa n’umba dzokuti abamanikana bazwibhatshe koga nowana betondekela patjena bekangan’wa kuti kuna bakadzikulu banopinda. Wangina ndewunoswika etundila pasi uwana kusingatjanginike napasi kusingatjatshambike. Banojalo bakangan’wa kuti bakhwinya babo abana hangu banoloba nelaAdam ngobe mali yapelela kubusukwa. Banokongina tjini benda nemakumbo. Bamwe hangu ndedzakapaluka dzikapela kusi banotibhata kumeho koga kuti titi nayibo bakambala.

Atazwilaladzi zwoga zwinomanikanya. Basakalaladzabo dzotongonga dzinohangana. Tobakigwa mituzi kuti ape hhuba lipisa kene vula ina tiwane pobgwata koga banhu banohha busiku besaha betola mazenge ndedzitshipi dzakhona betunduhwela benosa kumizi yabo tjinonobakiwa kusina. Vula ngayine nowana banhu botihhila kusi kwemiti.

Nhu kutonatsha whuzana nelubaka. Todusiwa mubuhayi koga tobgwilila. Konga whotji, noyingudzila kuti nohinga ngobe tjawunoyingudzila awutotjiziba. Inoti yanaka ibgwilila inobumbuluka kakale mudope. Ntome kwemwahha kotshiwa zila yevula kuti mulubaka gwevula vula iwane zila yowunga nayo isiswinge kukaloba mumiha. Banhu banotola hambgwa nemalala benoposela muzila yevula. Inokowunga tjini vula pakajalo? Uwana tolila kakale vula yangina mudzin’umba.

Ape uhaka bona kuti nhu aana tjakalulwama utongonolingilila panoba pehinga banhu bemanusipalithi behhula pompi nezwititji zwemathoyilethi zwakahhalilika. Nowana kudusiwa zwinhu zwisakalizana ngina ipapo. Banodusa dzitshipi, njigwana, zwitjubo, dzithawulo, maphenti, maplastiki, zwikuni, bala whuda. Ndiko kwawunobona kuti nhu aatobhatshika.

Bamwe ndebanosiyana nendebo, koti kulebgwa kuti mahhuba anasi asiyana ne ahhulo elamba eti iko “ndiyani wakatongodlila tjuwidzi muphepha?” Koyi zwifukidze kuti usibulayiwe nembaba iwe usiyana nendebo uti “ntolo mbaba yakhona yaka iliponi kwayinokondibulaya nasi?” Ipapo nhu unoba ekubhatsha unoba esingakulipise. Unoba eti unobhatsha hama ngono hama inoba ilambila muhhalima. Umwe ndewunoti itjetjo tjamunowumpa muti ndimbale nditjo tjinogwalisa etola eposela kutjena. Kene bulengwe kene ini koziba mwali? Saku yaka isingawhilile yatjibhayiwa nebugwele, kuti muyibudze inovunila zwikuni zwisi zwihoma muzebe. Inobala baloyi bakabahhanakadzi iko kulipatjena kuti yakafuka ngubo dzisiyidzo.

Hulumente unotila banhu kuti kube kulelulelu banhu banotihha bhatso. Umwe ndewungakulebela haya dzisihoma iwe uti nobhatsha. Uwha kuyi “unozwita yani? Waka agudiyigwa poni budokotela”? Banhu whililani mutjile. Moyo ndiwo unotjinya, kumwe titongohingisa bulubi kuti tizibe kuti itjetjo tjatinothama kene tjatinobulaya kwakatambunuka kene kuti titjijalo.

Kalanga Language and Cultural Development Association, kalanga.org

Share This:

Sponsored Links