Moyo ndiwo tjita tjonhu, iwe notini?

03 Feb, 2017 - 22:02 0 Views

uMthunywa

Tina Buhegwedu Lobs Dube
BANJINJI tingabvumilana bamwe kakale bakahaya tjabangaleba ngobe manaba agala alipo pathama zwinhu nayipo palebeleka.

Bamwe bakalezwewa kuyi “munjani balume nebakadzi?” Bamwe bakahanduka beti “tomuka” koga kuna bakasala bakanyalala. Bunaba.  Wakalezwa wakabva akumbula kuti ibabo bakabakanyala bakabasi balume kene bakadzi. Wakapamha ngono oti, “Munjani balume nebakadzi, nebamwe?” Anditoziba kuti bakabeyi bamwebo bakabali bakatini. Nhu ndiye unozwiziba. Ungati unkadzi nolingika kati zwimbalo zwakafukidza kunjinji.
Ndikati moyo ndiwo tjita tjonhu ngono tjita itjetji towodza tikatjikunda lini? Towopululudza lini titi tjita tjawa?

Tisingazibe kuna bagele kuTjolotjo kuti bedza beti Tjitatjawa bakabe bakundayani. Basingazibe, kuTjolotjo kuna ntunhu unoyiTjitatjawa.

Tingabhuzwa beni kuti tjakatjili tjita ludzini kakale tjaligwa neni kwagwiwa ngwa yakatini kakale ingapani? Ilozina linoti Tjolotjo lolebani? Ndakawhabo umwe eti kwakakwawan’wa nholo wehhowu. Banhu-ke bakabeti kuNholowehhowu kene kuti nsholowezhowu. Makhuwa ndiwo akakokon’wa dana ekoti Tjolotjo ehakati

“Nsholowezhowu”. Kuti malebeswa kene manyepkwa anditoziba tingabhuzwa bawhola nebatjenjebvu nebeni bontunhu. Ndobva ibo baKalanga bekuNsholowezhowu kana banjinji batjikangan’wa kuti baKalanga. Tobakumbudza, mabuyani ikoko kuNholowehhowu.

Tjita tjonhu tati umoyo atizoti ndiMoyo ngobe dzene bali Moyo toba titongolebeleka nabo titi “yeNtombo, ngono matimanyikana ka, akuna tjataka mutjinyila lebani timuruwele saku anasi maheleni asingawe. Towhoti luhetjeluhetje tikalipa milandu”. Ngono tjita umoyo. Banhu takabakiwa neyimwe zila. Takapiwa nkumbulo kene bulubi. Tikapiwa kakale nomoyo. Kose tokuhingisa. Mulubaka gunjinji iswi banhu tohingisa moyo. Ndizo tilila kene tisalobgwa, koga tagwadziwa nomoyo. Ndizo tiba neludo. Tidana, tikumbulana nekumbana tikumbana. Toseka tihana. Toziba kuti “moyo wangu untjena.” Ape ulintjena nayilohadza tolitimba newatisiya tidla unoswika eleba kuti “anditobona kuti lowhotjila nezila yalalakakombewa nayo.” Moyo ntjena.

Umwe nsi koyi nasi moyo wakati zwi. Limwe hhuba kuyi “apandiwumbona moyo wangu unoti ndipfe”. Ipapo koba kobviwa umwenhu. Unoba ehemewa pamwe netjaaka tjinya kusina pamwe asingazibe kuti ndiponi pabakaleyana.

Tjita tjonhu umoyo. Umwe unosumikila dama loNdzimu wakati dzene banhu ape bebvubikiwa muvula bebvuma zwiwono, dzene kubvubikiwa bakahama kuti nemimoyo nayiyo itongobvubikiwa. Nedama loti moyo unolayila ntome kakale wakayipa ndiyani ungawunziba kene? Bamwe togwa zwingapa kumumimoyo tjatinowokumbula akuna. Dzene tihingisa nkumbulo toba tibona kuti akuna tjatinogwila ifupa lisina nyama. Kohakika kuti titongo kumbula kwazo kwazo ape tagwadzika.

Umwe nlumetate wakawana nkadzikulu ananhu mun’umba. Ngentha yogwadzawa nomoyo, etetema, ebhata whoku nawhoku ekon’wa hhalila nkoba kene bhata nhu, nhu eba eputjumuka ebhuda. Nekuti mabhakhwa waka ehingisa n’holo wakati ebona huli yophunyuka edzamula zose zwimbalo zwizwe ebhuda sethumo laposewa esakambala.

Kwakakulibusiku akuna wakawumbona. Nkadzikulu wakasala elamba elandula nebufakazi kwakakusitjina. Wakasala akahama. Waka ekoyibudza banhu eyitini? Bekoyiseka beyitini? Atabulengwe, umoyo. Mubulemo tohingisa moyo.

Kozwita, takabumbiwa takajalo.

Limwe nowana lakayipa ungati lakalisinyangiwa lisingalingike koga uwha bakadzikulu beti “eke lulwama komwana watataTjidzanani, dzene bangu bana bakazanila ikweno ndikawana zwangu nkwaha.” Atizi! Tjinoba tjakalingwa ini?

Umoyo wakanaka kene banoba bada iko yipa. Kana nebilebile loyi lozipa. Unoziba ndiye mweni wematama.

Kwebakadzikulu kukulukulu. Koyi nlume hakuna wakayipa. Naka konlume in’ombe dzidze. Kutonaka usina tjitjo, un’hayi nonkadzi ungawun’haya. Banhu beti nowolipa neni dzemanyanga usinadzo. Bakadzikulu banoba bahingisa nkumbulo kuti “nhu ngaade akalinga”. Linga akutobva zutula mahhimeho nhu kusina tjaanobona. Atizi basikana amuhingisa moyo mowhodlila kule! Ndozana zwangu-ka, banhu bagala bezanisiwa.

Kalanga Language and Cultural Development Association

[email protected]

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/JRD3VTT" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds