uMthunywa
Impambosi yokwenziwa
Impambosi le ikhomba khona kanye ukwenziwa. Izibonelo: Utshani budliwa zinkomo. Amanzi akhiwa emfuleni oseduze. Inkabi zibotshwa ngabafana. Amagama alandelayo – budliwa, akhiwa lozibotshwa akhomba okwenziwa etshanini, emanzini, kanye lenkabini yizenzo eziyimpambosi yokwenziwa.
Ukwakhiwa kwempambosi yokwenziwa
Impambosi le singayakha ngendlela ezilandelayo:
1. Eziqalweni zesenzo zilelunga elilodwa: dla- dliwa, fa- fiwa, pha – phiwa, mba- mbiwa – ma- miwa. Lezizenzo zijobelela u-iwa endaweni kankamisa osekucineni: dla – dl(a) > dliwa njalonjalo.
2. Eziqwini zesenzo eziqalisa ngonkamisa ezilamalunga amabili: enza enziwa, eba – ebiwa, osa – osiwa, onga – ongiwa. Kulezizenzo sijobelela u- iwa endaweni kankamisa osekucineni
3. Eziqwini zesenzo ezilamalunga amanengi ziqalisa ngongwaqa loba ngonkamisa: Izibonelo: khulula – khululwa, biya – biywa, dutshuza – dutshuzwa, thintitha – thintithwa. Kulezizenzo sijobelela u – iwa esikhundleni sikankamisa wokucina.
4. Ezenzweni ezingacini ngonkamisa –a: Izibonelo: -azi –aziwa, -thi – thiwa, -tsho – tshiwo. Ku –azi laku-thi simane sijobelela u- iwa, kanti ku – tsho sijobelela u-iwo esikhundleni sikankamisa wokucina.
5. Ukwakhiwa kwempambosi yokwenziwa ngokulwangisa: Ake sihlolisise izenzo ezilandelayo: kopa – kotshwa, thapha – thatshwa, dobha – dojwa, khuba – khutshwa, luma – lunywa, pompa –pontswa, bumba – bunjwa. Lapha sibona ukuthi uma isenzo silondebembili elungeni lokucina, lowondebembili uguquka abe ngulwangeni anduba sijobelel u –wa.
Sizaqala ngokutshengisa lokhu kuviki ezayo.
Kazifundwe ingwalo ngoba imihloliso izafika kuphela. Labo abadlala ngesikhathi bazasidinga basiswele nxa sebesidinga.
