uMthunywa
Sikumbuzo Dabengwa
Siyahlangana njalo bafundi kuhlangothi lwezemfundo sikhangela ulimi kanye lomumo esibaphakathi kwawo. Uyaqala umnyaka bafundi. Umbuzo esilawo ngowokuba kambe izinhlelo zokuqhuba kwethu ezikolweni lasempilweni zimi njani.
Ukungahleleki bafundi kudala ukuba umnyaka uze uyephutsha abafundi bezulazula kumbe besiyale lale beswele abangakwenza. Kudalwa yini lokho bafundi? Kudalwa yikungahleli izigaba zethu zokusungula komnyaka lapho esiphawula khona konke esikhangelele ukukwenza ngalowo mnyaka.
Kukhona abangasunguliyo umnyaka bafundi. Labo bamane bangene umnyaka omutsha bengawuhlelanga ukuba kumele baqhube kanjani kuzifundo zabo kanye lasemagumeni akwabo.
Kuqakathekile ukuhlala phansi uphawule ngokuloba phansi izinqumo umfundi afisa ukuzifeza kulo umnyaka.
Ukuzihlela lezozinqumo kuzakwenza umfundi lomfundi azi konke akhangelele ukukufeza ngalo umnyaka. Ongahlelanga lutho ufanana lalo ohlanhlatha leganga engazi lapho ayakhona.
Kambe yiziphi izinhlelo umfundi okumele aziphawule ezifuna ukulandelwa ukuze impumela ibe lobubelo? Umfundi lomfundi kufanele azikhethele yena izinqumo afisa ukuzilandela. Abanye bangabe befuna ukuthuthukisa izinga lokuphumelela kumihloliso yesikolo kanye lale ehlolwa zingatsha zemfundo ezinikeza izithupha kukanti abanye ngabafisa ukuhlelela imihloliso yesikolo nje eyiyo ekhokhelela ekuphumeleleni komfundi.
Abanye ngaphandle kwezifundo bangabe befisa ukuzithuthukisa kuzinhlelo zemidlalo yesikolo. Imidlalo le layo iphetha ithuthukisa abanye abafundi ibabeke esinqongweni. Lokhu lakho kudinga umfundi ozihlolisisayo umnyaka uqala aphume lezinqumo ezizamenza abelokuphumelela.
Asilibali labo abakade belobudlelwano obubi kubabalisi esikolweni. Siyazi bakhona abaphume bebelethe amacala kubabalisi kanye lasesikolweni nje jikelele. Inengi labo selilenga ngomnxeba ngoba beziphathe butshapha kulo umnyaka ophelileyo. Kuhle bafundi ukuhlala phansi uzihlole, ulobe phansi izinqumo ezakhayo ofisa ukuzilandela ukuze uphume ungumfundi owazakala ngokuhle hatshi ngokubi.
Bakhona njalo bafundi labaya abaphila ngokulandela uquqaba lwabafundi ezikolo olunganakiyo ngezimpahla zesikolo, izingwalo zesikolo, izikhathi zokungena esikolo lezikhathi zokuphuma esikolo.
Sithanda ukuba labo bazihlolisise labo bahleleke, baphume kumikhutshana le emibi kangaka.
Sikhuthaza ukuba umuntu abelonembeza, angabi nguthathekile nje yena esazi ukuba uyisidikiselo sayiphi imbiza, ngekhaya ikati lilala eziko. Pho ubumbulu ngobani? Ukuziqakisa ngokwani? Asihlaleni phansi bafundi sibambe imithetho. Imfundo le ekhahlelwa ngamazwane yilaba bafundi bazayikhumbula ngelinye ilanga ngiqinisile.
