uMthunywa
Imihlobo yesiphawulo
Isiphawulo singehlukaniswa ngezindlela ezilandelayo
Ezileziqu ezijayelekileyo: -hle, -ncane, – nengi, – tsha, -bili, -thathu, – ne, kanye lezinye iziqu ezithathelwa kwezinye izincezu zenkulumo, ezivuma ukusetshenziswa lezivumelwano zeziphawulo.
Isibaluli – Lalo ligama elichaza uSobizo njalo silithola emtshweni lilandela ibizo eliyinhloko; umenziwa kumbe isabizwana.
Isibaluli laso sibonakala ngezivumelwano. Okumele sikuqaphele yikuthi izivumelwano zesibaluli ziyafanana lezesiphawulo.
Zehlukene kuphela kulezo zigaba zamabizo ezileziqalo ezilomankankane.
Ake sihlole lokhu: Kusigaba 1 isakhi sesichasiso /a/ sihlangana lesiqalo sebizo kudaleke isivumelwano sesiphawulo.
Kwenzakala into efananayo nxa sisakha isivumelwano sesibaluli. Kusigaba 1 isivumelwano sesiphawulo sisakha kanje: a + umu- Sithole isivumelwano sesiphawulo /omu-/ Isivumelwano sesibaluli sona simi kanje: a + umu >o-. Isivumelwano sesibaluli ngu /-o/,
Kusigaba 1a kwenzakala kanje: a + u (unkamisa wokuqala wesiqalo sebizo). Isivumelwano sesiphawulo ngu- o(mu) kodwa isivumelwano sesibaluli ngu –o.
Kusigaba 2 isivumelwano sesiphawulo sakhiwe kanje: a + aba (oyisiqalo sebizo) > aba-. Isivumelwano sesibaluli ngu/aba-/.
Kusigaba 6 isivumelwano sesiphawulo ngu/ama-/ kukanti isivumelwano sesibaluli ngu –a. a +ama > ama- > a.
Esikunanzelela lapha yikuthi izivumelwano zesibaluli ziyafanana lapho okungelamankankane khona.
Ngamafitshane umehluko yikuthi izivumelwano zesiphawulo ziyamgcina umankankane kuthi izivumelwano zesibaluli kazimgcini umankankane.
