uMthunywa
Isibanjalo siyaqhutshwa
Nanku esikuphawulayo ngokwakhiwa kwesibanjalo emabizweni.
(1) Emabizweni aqalisa ngo a-; kwehliswa iphimbo kunkamisa a-. Kungehliswa iphimbo kuqaliswe ngesakhi u ng-
(ii) Emabizweni aqalisa ngo o-; lo u-, Kwehliswa iphimbo kunkamisa osekuqaleni. Kwehliswa iphimbo kuqaliswe ngo ng- lo w-.
(iii) Emabizweni aqalisa ngo i-: Kwehliswa iphimbo kuphela kunkamisa osekuqaleni. Kwehliswa iphimbo kuqaliswe ngo-.
(iv) Emabizweni esigaba 5 lo 11, isibanjalo singakhiwa ngokusebenzisa isiqalo esiphelele, bese kuthi unkamisa wokuqala wesiqalo sebizo asuswe. Izibonelo: idwala – idwala, lidwala, abanye balakho ukuthi yidwala.Uluthi – luluthi, yiluthi, uluthi.
Ukhamba – ukhamba, lukhamba, ukhamba, abanye bethi wukhamba.
Isibanjalo njengesilandiso silakho ukulandula. Khumbula mfundi ukuthi isibanjalo sitholakala ngaphansi kocezu lwenkulumo isilandiso kunye lesenzo.
Ekulanduleni isibanjalo sisebenzisa izakhi u-aku-; asi- lo akusi-. Izibonelo. Isibanjalo esivumayo ugogo. Esilandulayo – Aku + (u) gogo; akusi + (u) gogo: Akugogo; akusigogo.
Amatshe – Aku + (a) matshe; asi + (a) matshe. Akumatshe; asimatshe. Izindonga Aku + (i) ; asi + (i) zindonga. Akuzindonga ; asizindonga.
Ukufa – Asi +(u) kufa ; akusi + (u) kufa: Asikufa; akusikufa, njalonjalo. Qaphela: Kweqiwe unkamisa wokuqala webizo ukuze kungabi lokulandelana kwabonkamisa.
Ngeviki ezayo sizakhangela izibanjalo ezakhiwe esabizwaneni soqobo njalonjalo.
