Siyini isibabazo ngohlelo lwesiNdebele? Kesikhangele isingeniso salokhu. Leli ligama elisetshenziselwa ukubabaza. Ukubabaza kwenzeka lapho umuntu ekhuza umhlola, ethukile, ngoba esetshaywe luvalo, ejabule noma esizwa ubuhlungu benhliziyo.
Imihlobo yezibabazo: Kulezibabazo zemvelo ezivame ukusetshenziselwa lokhu okulotshwe ngaphezulu, bese kusiba lezinye izibabazo ezakhiwa kwezinye incezu zenkulumo.
Izibabazo zemvelo: Lezi zibabazo zingagoqelwa ndawonye ngezibaya ngokubambisana lalokhu okulandelayo: Ezokukhuza umhlola: Kahle! Yeka! Ezikhomba ukwethuka: Maye! Maye babo! Helele!
Ezokukhomba ukujabula: Ngcingci ka ndoyi! Halala! Njalonjalo. Ezokukloloda: Ashila! Klibhi!
Ezokulwa: Ngadla! Ashila! Yivume! Watsha! Malushu! Ezikuphika: Cha! Chabo! Qha! Qhabo! Hhayi bo!
Ezokuvuma: Yebo! Ehhe! Ehhene! Ezokutshengisa ukumangala: Mamo! Mameshane! Awu! Woshi! Hhayi bo! Lanye lezinye. Lingamangali bafundi ukuthi izibonelo eziqanjiweyo kazivamanga esiNdebeleni, zithathelwe kulimi lwesiZulu. Liyakwazi lonke ukuthi isiNdebele silobudlelwano obukhulu lesiZulu.
Izibabazo ezisuselwa kwezinye incezu zenkulumo: Lezi zibabazo zakhiwa zisetshenziselwe ukubiza loba ukumemeza, kanye lokukhuleka. Nxa umuntu ebizwa ngesibongo loba ngesithakazelo, unkamisa wokuqala uyeqiwa.
Izibonelo: Dube, Dlamini. Mkhize, Khumalo.
Nxa umuntu ebizwa ngegama lakhe uyasuswa unkamisa wokuqala webizo. Izibonelo: Nomusa, Mandla, Sipho. Singabuye siqalise ngo we kanje: We Nomusa, We Mandla, We Sipho!
Sizakuphetha lokhu ngezibanga ezizayo. Bafundi dingani lani izibonelo ezinengi litshengise ukuzwisisa kwenu lesi sifundo.
