uMthunywa
Isakhi sokubuza u-phi singasebenza ukukhomba indawo, ngokuthi sijotshelelwe esiqwini sesenzo loba lesi sakhi sihlanganiswe lezakhi u-ku-,-nga- lo –na-.
Izibonelo: -phuma + -phi- uphumaphi?
ULihle uphumaphi? Ku- + -phi kuphi?: ngaphi?
Simbuzile ukuthi uyakuphi, ngaphi? Nga- + -phi ngaphi?
Uphume ngaphi lumuntu?
Ngaphi kukhona imithetho yakhona.
Qaphela ukuthi ezinye izibonelo ezisetshenziswe lapha ngezolomi lwesiZulu.
Okunye okumele ukunanzelele yikuthi isakhi u-phi singasetshenziswa sibuze umbuzo loba sitsho indawo.
Isandiso sendawo singasebenzisa isiqalo u-pha- ukukhomba indawo. Izibonelo: phansi; phetsheya; phambili.
Isandiso sesikhathi singathathelwa emabizweni.
Izibonelo: ubusuku – ebusuku, usuku – izinsuku – ezinsukwini, ukuqala – kuqala, ilanga – ngelanga, ihlobo – ehlobo, umuhla – namuhla – namhlanje, ubusika – ebusika.
Isandiso sesikhathi singasuselwa ezenzweni.
Izibonelo: qala o kuqala – ekuqaleni, thambama – kuntambama, gcina – ekugcineni, khathi – esikhathini.
Isandiso sesimo: Izandiso zesimo zibonakala ikakhulukazi ngesakhi sesandiso u-ka- kanye lesiqu sesiphawulo loba esesibaluli. Izibonelo: kahle, kabanzi, kakhulu, kamnandi
Ukusebenza kwesandiso sesimo emtshweni: Sisebenza ukwelula isandiso.
Izibonelo: Lezi zinja zizingela kahle kulezethu.
Izinkomo zadonsa kakhulu izinqola ezisindayo.
Sisebenza ukwengezelela: Inhloko: Leyo nkomo enkulu kangaka ilemali enengi.
Umenziwa: Sifuna ukudla okunengi kakhulu.
Amagama ayizandiso zesimo kule imitsho yila: kahle, kakhulu, kangaka.
