uMthunywa
Kulezi zibonelo zesandiso asijobeleli lutho ekwakhweni kwazo. Kubizo ikhanda isandiso ngu ekhanda. Kubizo isibhedlela isandiso ngu – esibhedlela.
Kubizo isitolo isandiso sendawo ngu – esitolo. Lakubizo isikolo isandiso sendawo esiqondileyo ngu – esikolo lanxa abantu sebajayela ukuthi esikolweni osekusenza angathi kuqondile.
Qaphela ukuthi kukhona inguquko ethile kubongwaqa ekwakheni izandiso zendawo. Izibonelo: Kubizo umthombo, isandiso ngu-emthonjeni. Inguqulelo yakhona imi kanje: mb > nj. Kubizo umthapho, isandiso ngu – emthatsheni. Inguqulelo ngu: ph > tsh. Kubizo isigubhu, isandiso ngu – esigujini. Inguqulelo ngu bh > j.
Nanzelela ukuthi kuzibonelo lezi eziphezulu zonke zilamabizo alohlamvu lokucina olungundebembili. Lokhu kwenza ukuthi kulwangiseke emva kokujotshelelwa lesakhi sesandiso sendawo kumbe undaweni njengoba abanye bekubiza kanjalo.
Izibonelo: umthapho + eni – emthapweni Sithole emthatshweni. Isigubhu + ini esigubhwini sithole esigujini.
Ukusetshenziswa kwesandiso sendawo: Isandiso sendawo singasetshenziswa ukukhomba: (1) Amabizo ezindawo: Izibonelo: uMguza – eMguza, iGoli –eGoli, iGwanda – eGwanda.
Amabizo emifula: Izibonelo: UMzingwane – eMzingwane. UMzinyathi – eMzinyathi. uThukela – oThukela.
Emabizweni ezintaba: uNtabamhlophe – eNtabamhlophe. iBhalagwe – eBhalagwe njalonjalo.
