uMthunywa
YiNtatheli kaMthunywa
AKUCABANGE lokhu. Imuli yonke — ubaba, umama, abantwana abangamankazana kanye labafana asebekhulile — bonke kuthiwe yinyanga kumele kulungiswe indubo zenu ngemithi ukuze impilo ibengcono, kodwa isimanga yikuthi lonke kumele lihlubule impahla lindawonye lisale libhunyumunyu. Ngemva kwalokhu, wena ubusuqala ukuhlangana lenhlupho ezingapheliyo. Ingozi yomgwaqo ekutshiya usukhubazekile ungasenelisi ukuhamba usuhlezi enqoleni yokuhamba.
Sengathi lokhu kuncane, umunywa lokulunywa yizinanakazana kugoqela uhobo okunye kwakhona kukuhlukuluza emacansini.
Lokhu yikho okwenzakalayo komunye owesifazana ohlala e-Eye Court, edolobheni leHarare ovela eGokwe .
Uthi yena lamalunga emuli yakhe basetshenzwa ngenye inyanga bengagqokanga kodwa bendawonye ngemva kwalokho yena waqala ukuhlangana lenhlupho lezi. UMilliana Mushambahuma (28) uthi inhlupho lezi zaqala ngemva kwesehlakalo lesi lapho abalungiswa kunguye uyise, unina, abafowabo kanye labodadewabo bonke benqunu. Phezulu kwalokho uthi wenziwa umfazi ngamadoda angawaziyo njalo usephila lobugoga ngemva kokuba sengozini yemota esanda kuvela geziswa yinyanga le benqunu.
Uthi ngakibo malanga onke ebusuku kuba lelangabi lomlilo eliyabe likhala njengomakhalekhukhwini.
“Sengithwele nzima ngokumunywa amabele ngendlela engingayizwisisiyo. Ekuseni ngivuka ngibona ukuthi kukhona obekungisebenzisa.
“Ekumunyweni ngiyezwa umuntu loba into ingimunya, ukubanjwa sibili ibele kodwa kungelanto engiyibonayo. Ngemva kwalokhu amabele ami ayaqala ukuvuza uchago olunengi,” utsho njalo.
Owesifazana lo uthi udinga uncedo ukuthi lokhu okwenzakala kuye kuphele. Ungezelele wathi: “Nxa esendlini uyalunywa nguhobo santando khona okuyabe sokume ngenyawo ezimbili njengomuntu. Nxa sokuqedile ukungiluma, ngiyakubona sokuphuma phandle.
“Endlini le futhi kuyangena inyoka ezinkulu ezidlula lapha ezinye zakhona ngiyazixotsha ngenduku engihlala lazo.”
UMushambahuma lo uthi wehlukana lendoda njalo umntanakhe useleminyaka eyisithupha.
“Ubaba wayethethe abafazi abathathu, njalo sonke sasihlala ndawonye ubaba aze alethe inyanga le lapho umuntu wonke kugoqela yena ubaba omama abathathu lathi abantwana silitshumi, amantombazana ayisithupha labafana abane okwathiwa sinqunule khona konke lempahla yangaphansi.
“Kwathiwa sihambe sinqunu ubaba ekhokhela kulandela omama thina emuva. Sahamba umango ongaba ngamamitha angu-200 ukuze singene entubeni yomuzi,” utsho njalo.
Uthe bathi befika entubeni bageziswa yinyanga le ngemithi eyayisenkonxeni kuhlanganiswe legazi okungaziwayo ukuthi lalingelani. Uthi kwakusithi nxa kugeziswa omunye wabo, abanye babe bekhangele.
“Sabuyela ngekhaya ngenye indlela kuthiwa singanyemukuli loba nje ukuthi sihlikihle amanzi la esasiwathelwe emzimbeni.”
Uthe lokhu kwenzakala ngomnyaka ka 2017 safika sangena endlini sonke singagqokanga singahloniphani saqala ukugqoka impahla kusukela komdala kusiya komncane.
“Ngelanga elilandelayo, ngaba sengozini yomgwaqo eChegutu lapho engalimala khona ngasala ngigogekile.”
UMushambahuma uthi inhloso yokugeziswa ngemithi yinyanga bengagqokanga batshelwa ngabazali ukuthi kwakuyikubavikela ekubulaweni ngesinye isihlobo sabo seduze (ibizo silalo).
Uthe uhlangana lemihlolo etshiyeneyo empilweni yakhe nanko phela wake wathi esebenza kwesinye isitolo eKadoma wahlangana lempisi ngesikhathi esiya ngekhaya.
Lapho engangisebenza khona esitolo, ngahlangana lempisi ngayikhangela emehlweni yama ngenyawo ezimbili yasihamba ngemva kokukhala,” utshonjalo.
Inina leli lithi amabhizimusi alo onke okuthengisa abhidlika okungelancazelo ngemva kokucelwa imali ngesinye isihlobo.
“Kunengi engangikuthunywa okwemithi yesintu njalo ngelinye ilanga ngahamba ngayajika into eyayilenwele ngaphansi kwesitulo sikagogo ozala ubaba wahle wasala esifa ngisanda kwenza lokhu.
Ngakithi kwakuhlala kuthunqiswa imithi yemihlobo lemihlobo kanye lokuhlatshwa imikhonto phansi njalo izikhonkwane zazihlala zibethelwa.
“Ngasuka ekhaya kulesipoko esihluphayo esasililangabi lomlilo siqansa phezulu sehle phansi njalo sikhala njengomakhalekhukhwini,” utsho njalo.
Kuze kubhubhe unina, uMushambahuma uthi wahle wasuka wayahlala eHarare kodwa kulokudonselana labemuli yangakibo njengoba wayeseyalane lomkakhe.
“Ngenxa yokukhubazeka, ngake ngagcinwa ngamapholisa ngasengithola abanye abantu ababefuna ngigcine umuzi wabo e-Eye Court okuyilapho engihlala khona lamanje. Umntanami wathathwa ngomunye umalume onguye omgcinileyo.”
Uthi wake wathengisa amalembu amadlozi labanye bosendo lwakhe ayecina etshiswa ehlangene lemithi lokhu athi kakwazi ukuthi kwakusenzelwani.
Inina leli lithi kalilasihlobo esilakho ukumphathisa njalo uhlala yedwa yiloba engenelisi ukuyakukha amanzi kumbe ukuziphekela ngenxa yobugoga.
“Ngaphiwa indawo yokuhlala eHarare, kodwa ngihlala ngedwa. Ngifuna ukubuyela ekhaya eGokwe eduzane lakithi lapho engingathola izihlobo ezingabalakho ukungiphathisa kumisebenzi etshiyeneyo,” kuphetha inina leli.
