INKULUMO YOMUMO: Icala enduneni liyaqhutshwa

04 Mar, 2021 - 00:03 0 Views
INKULUMO YOMUMO: Icala enduneni liyaqhutshwa

uMthunywa

Sikhumbuzo Dabengwa
SIYAHLANGANA njalo bafundi kuleli iviki. Inhloso yethu yikuba sihlolisise ukuziphatha kwethu kumbe ukuziphatha kwabantu abakheleneyo okwenza bacine behambisana emthethwandaba sekwehlule ukuba babonisane lula besesebodwa. Sibonile kusifundo sethu secala enduneni abafana bakaNdovu bedlisa izinkomo zakwabo kabili emasimini kaMpofu.

UMpofu uyamazisa umakhelwane wakhe kodwa uNdlovu uphendula sakuntela ngapha edakiwe. Omakhelwane nxa bakhelene kuyenzakala ukuba kubelamaphutha anje kodwa nxa kukhulunyiswane kuhle abantu bangaxolisana bahlawulisane kuhle kungayi bikwa enduneni.

Nxa lo owoniweyo esesiya komthethwandaba kwande ukuba kube sekwehlule kulaba ababili. Amacala atshiyene njalo athethwa ahlawulwe ngokutshiyeneyo kulandela isisindo salelocala. Induna isibikelwe iyabiza amadoda aze enkundleni ukuzalalela icala elethulwayo. Iyahlonitshwa induna awumane uphahluke ukhulume ungaphiwanga ithuba. Zonke izinto zihleliwe. Izikhulumi ziyanxuswa anduba zikhulume.

Induna iyahlonitshwa njalo ngokuba nxa isikhulumi sikhuluma kufanele sikhethe amagama hatshi ukuphosela ingqe libala. Asikhulumi ngelokuzehlisa ngoba kwenza induna kanye lenkundla babone ukuba ulokuzisola. Abadala bathi umlomo litshoba lokuziphungela. Icala liyenelisa ukuba libe lobubelo ngokukhuluma uzincengela wena owetheswe icala. Siyambona uNdlovu elabhela, encenga aze athi wayedle amabele ngalelolanga.

Ake sihlolisiseni imibuzo lezimpendulo zomsebenzi wecala elalithethwa enduneni le.

a) Kungxoxo ebisenduneni yiwaphi amaphutha enziwa nguNdlovu ekuphilisaneni lomakhelwane wakhe?
•UNdlovu labantwabakhe benza iphutha lokudlisa ensimini kaMpofu kuze kube kabili engelandaba lokuxolisa
• UNdlovu uphendulela eceleni etshelwa ngezinkomo zakhe, endaweni yokuba ancenge uyantela.

b) UMpofu yena wenza liphi iphutha phambi kwenduna lamadoda enkundleni?
• UMpofu ukhuluma engaphiwanga ithuba phambi kwenduna lenkundla ecolekileyo.

c) Yisiphi isaga esisetshenziswa nxa kone abantwana icala beselisetheswa abadala?
• Isaga ngesithi inyoni itshayelwa abadala.

d) Yisiphi isixwayiso esisithola enduneni ngokuphendula udle amabele ? (Udakiwe.)
• Induna ipha abantu bayo isixwayiso sokuba bananzelele izimpendulo abazilethayo nxa bedlile ngoba zingabafaka emacaleni.

Siyananzelela-ke bafundi ukuba umakhelwane ngumuntu okufanele lihlalisane ngokuthula. UNdlovu wahlawuliswa amasaka ayisithupha ukuze abhadale umakhelwane wakhe. Phezulu kwalokho wakhipha njalo imbuzi ezimbili, eyodwa eyayizadliwa isosiwa ngamadoda enkundleni ngelanga eletha lawo mabele enduneni kuthi eyinye ibe ngeyenduna.

Phela uMpofu kwakufanele amabele awaqhutshelwe enkundleni. Lesi yisigwebo esiphindiweyo ngoba uba wayexolisile bebodwa engazange antele wayezahlawula amabele kuphela. Pho wazitshaya ngemfe iphindiwe okaNdlovu.

Asiqapheleni-ke bafundi siphange sinanzelele lapho esenza amaphutha khona, sixolise amacala engakadluliselwa phambili, funa sife kabili njengomkhoba.

Asihlanganeni kwelizayo bafundi.Siqhubeke ngokuzihlola ngokuziphatha kwethu okungadala amacala aphetha esisa enkundleni/edale.

Ngilethemba siyafunda ukuba amacala adaleka njani ekuphileni kanti njalo olecala uhlawuliswa kanjani nxa kumele ahlawule. Asihlanganeni kwelizayo bafundi.

Share This:

Sponsored Links