uMthunywa
Impambosi yokwenzela
IMPAMBOSI le ikhomba ukwenzela omunye umuntu loba enye into. Yona isebenzisa isijobelelo – ela endaweni kankamisa wokucina wesiqu sesenzo.
Izibonelo: suka – sukela, thunga – thungela, pheka –phekela, thela – thelela.
Izibonelo zemitsho: 1. Umama uthungela umntwana isigqoko. 2. Udade uphekela abantu bemzini itiye. 3. Umfana wosela abangane bakhe umumbu.
Singayisebenzisa impambosi le ngokujobelela u –ni sibuza umbuzo. Izibonelo: Ugijimelani kangaka mfana? Ungibizelani?
Ubatshayelani abantwana wena?
Qaphela ukuthi nxa impambosi le siyisebenzisa ngale indlela ayikhombi ukwenzela.
Singayisebenzisa njalo impambosi le ukuze sikhombe ukuzenzela loba ukuzibambela mathupha. Izibonelo: Ubaba uzidingela inkomo zakhe. Yena uyazihlekela nje kuphela.
Lo uzifunela imali kuphela. Kwesinye isikhathi impambosi le isetshenziswa nxa sikhomba ukuthi ulutho oluthile lusetshenziselwani, njengokuthi: indlu yokuphekela, itafula yokudlela.
Impambosi yokwenzisisa: Impambosi yokwenzisisa yona ijobelela u –isisa esikhundleni sikankamisa wokucina wesiqu sesenzo.
Impambosi le siyisebenzisa nxa sikhomba ukwenza izinto ngamandla njalo langonanzelelo.
Izibonelo: thinta – thintisisa, funda – fundisisa, ona – onisisa, qaphela – qaphelisisa.
Zikhona ezinye izenzo ezithize ezicina ngo – isa zona ziyimpambosi yokwenzisisa. Izibonelo: Umfundi lo uyaqaphelisa.
Impambosi yokwenzeka – Impambosi yokwenzela ibonakala ngezijobelelo zayo u – eka lo –akala. Izibonelo: funda – fundeka, zuza – zuzakala, loba – lobeka, zwa – zwakala, qeda – qedakala.
