Ugwalo lulotshwe nguTommy Matshakayile Ndlovu loDoris Nomathemba Ndlovu beloBekithemba Sodindwa Ncube
Ugwalo ludindwe yiMambo Press
Ukufa, Ukungcwatshwa lokuzila
Lapha siqala ngenkulumo esiyifumana kugwalo esiluqambe ngaphezulu. Lokhu kutsho ukuthi la kasimazwi kodwa siwacupha kubalobi esibaqambe ngaphezulu njalo. “Abadala bathi ukufa kudla imfumuka kudle silaza.” Lesi isaga kuthiwa siveza obala ukuthi ukufa kakukhethi ukuthi umuntu unganani kodwa-ke kwakujwayelekile njalo kulindelwe ukuthi kufe asebebadala. Lapha sizakhangela zonke izigaba zempilo ukuthi kungafika ukufa kwenziwani.
Ukuswela — EsiNtwini nxa kuthiwa umuntu uswele kuyabe kutshiwo ukuthi umntwana uzelwe efile. Omunye uzalwa nje insuku zakhe zingakafiki kodwa sekungumuntu kanti omunye ziyabe sezifikile. Umuntu onjalo nguye-ke okuthiwa uswele. Nxa lokho kwenzakele umntwana lowo oswelekileyo ufihlwa emhomeni, kagejelwa ngcwaba. Kuthathwa izalukazi zihambe lakho lonina ziyedinga umhome wesambane kumbe owamagenga zifike ziphosele phakathi zithathe amatshe zivale. Lokhu kwenziwa ekuseni kakhulu ilanga lingakaphumi.
Umuntu osweleyo kenzelwa sililo njalo kazilelwa. Unina yedwa nguye ongatshengisa ukuhlulukelwa kodwa kakumelanga akhale. Kusenziwa lokhu lamuhla nxa umuntu esekhaya engekho esibhedlela. Abantwana: Umntwana angazalwa aze aphume endlini usethathwa njengomuntu ngakho nxa engafa uyangcwatshwa njengabantu bonke. Ukufa komntwana kakuhlatshelwa mkhosi ofanana lowomuntu omdala kodwa omakhelwana bayabikelwa beze bezophathisa ekufihleni umntwana.
Umntwana engafa ekuseni ntambama uyalondolozwa. Ukulondolozwa komntwana akulamkhuba omkhulu ngaphandle kokuthi esiNtwini indlu yakhe yande ukulungiswa ngemuva komuzi. Ngemuva kokumlondoloza umntwana kuyazilwa, abantu bangasebenzi emasimini kumbe eminye imisebenzi ephathelane lenhlabathi, kuphele insuku ezimbili kumbe ezintathu.
Ngemuva komngcwabo kwakudingwa inyanga izelungisa ekhaya, abantwana bachelwe ngentelezi ukuze ukufa lokhu kungafiki kulaba abaseleyo. Abazali bomntwana bona bamzilela okwenyanga eziyisithupha. Umfazi wayezilela umntanakhe ngebhatshi elimnyama leqhiye emnyama. Kwezinye indawo wayesembatha isikhumba siphendulelwe.
Abantu abadala: EsiNtwini nxa sikhuluma ngomuntu omdala siyabe sisitsho abantu abendileyo kumbe abathetheyo kumbe njalo abalabantwana loba bengendanga kumbe ukuthatha. Ukufa komuntu omdala-ke kuyethusa kakhulu ngoba phela yena ubesengumthunzi ekhaya lapha. Kujayelekile ukuthi omakhelwane bezwe ngomkhosi, isililo sisuka kulowo muzi osekufiwe khona. Isililo esinje senza ukuthi omakhelwane beze begijima bezokuzwa ngesililo leso.