IMBANGELA YEMPI PHAKATHI KWENTSHA LABADALA

07 May, 2020 - 18:05 0 Views
IMBANGELA YEMPI PHAKATHI KWENTSHA LABADALA

uMthunywa

Siphathokuhle Ngulube

Siyahlangana njalo bafundi siqhubeka ngezifundo eziphathele lolimi. Zinengi izinto esesizikhangelile emuva eziphathelane lolimi esilusebenzisayo kunkulumo yethu yansuku zonke. Ngilethemba ukuthi lezi izinto sezilikhulisile ekusebenziseni ulimi njalo selikwazi okukhangelelweyo esintwini ukuze umuntu abe ngumuntu ebantwini.

Likhumbule phambilini sitshilo ukuthi isimilo somuntu sivezwa yinkulumo yakhe. Akhona amanye amagama kumbe zikhona ezinye izinkulumo elithi lingazikhuluma abantu bankeme imilomo bababaze imihlolo ilanga libalele. Izinkulumo lezi yizo esezidale ingxabano phakathi kwabadala labatsha.

Kanti yiziphi lezo zinkulumo kumbe yiluphi lolo limi oselufana lempukane echagweni phakathi kobuhlobo bentsha labadala? Zinengi izinkulumo kumbe manengi amazwi akhulunywa yintsha kulezi izinsuku angahambelani labadala. Intsha yakulezi izinsuku isuka ingakhethi nje ukuthi ikhuluma lobani. Ngemva kokuchwayisisa kuvelile ukuthi impi phakathi kwentsha labadala idalwa lulimi olutsha intsha esizibumbele lona. Ulimi lolu seludale igebe elikhulu phakathi kwabo labadala. Okusuka kucunule abadala yikuthi intsha iyakhuluma iqede isebenzisa ulimi olutsha bona abadala abangaluzwisisiyo. Lolu limi lwenza abadala babone angathi intsha iyadelela, besekuvuka ke uthuthuva olungelaphekiyo.

Ake sikhangele ingxoxo kaSipho loJabulani engaphansi.

Sipho: Eeeh jeki, zikhuphani mpintshi?

Jabulani: Eta, eta! Sikimu!

Sipho: Kuhambani ntwana yami!

Jabulani: Lutho skimu yonke into idakiwe.

Sipho      : Uhambile eSigidla?

Jabulani : Angizwakanga eSigidla jeki bengivaye etoni.

Sipho      : Eish kudakiwe eSigela ntwana mina ukuthetha ivari angisafuni ntwana.

Uthini ngengxoxo kaJabulani loSipho? Kambe ugogo ozihlalela ekhaya angezwa yini ukuthi bakhuluma ngani laba abafana. Ulimi lwakhona lusuka luxake nje uswele ukuthi lwavela ngaphi. Akhona njalo amanye amagama asetshenziswa yintsha lapho ikhuluma ngabazali, uzwa bethi uMaSalu, uMaSande, umdala, ithayima, itopi, uMaOledi njalo, njalo. Wonke la amagama abadala abawathandi ngitsho lakancane kodwa sebephila lawo nje. Ulimi lwabatsha lolu uyadina njalo luyaxaka. Yebo kambe ulimi kuthiwa lunguqunguqu, luhamba lezikhathi kodwa lolu okwabatsha kulezi izinsuku luyindina badli.

Ngemva kokuchwayisisa kuvelile ukuthi intsha ithathela phezulu izinto ezinye ezibuya zibahluphe phambili. Ulimi olutsha lolu yilo osolusenza abatsha bangaphumeleli kuhle ezifundweni zabo zesiNdebele. Imbangela yikuthi intsha isithatha ulimi olutsha lolu ilusebenzise ekubhaleni imisebenzi yesikolo kumbe ezinye zincwadi eziqakathekileyo. Lokhu kungenxa yokuzijayeza ukukhuluma lolu limi. Abafundi bayaluthatha njalo lolu limi bayelalo emihlolisweni. Okufanele bakunanzelele abatsha yikuthi lolu limi ngolwabo bodwa, alwaziwa muntu njalo abazali lababalisi abalukhangelelanga.

Intsha iyaxwayiswa ke ukuthi yehlise izinga lokusebenzisa ulimi olungakhangelelwanga njalo olwenza bacine bengasaphumeleli emihlolisweni.  Kuvelike futhi ukuthi yilo olubaxabanisa labazali babo. Ngithemba lokhu kuzalisiza kakhulu lokhu, asiqhubekeni sifunda njalo silangazelele ukubamba okuyikho okuzasisiza empilweni. Asihlanganeni ngeviki ezayo!

Share This:

Sponsored Links