uMthunywa
Indikimba — Ezokunakana
Imbongi nguSimiso Moyo
Isihloko senkondlo — Imali
IMALI yinto eqakathekileyo ebantwini. Imbongi esingayo lamuhla iyakufakaza lokhu ngombuzo ongadingimpendulo lapho iqala inkondlo yayo ngombuzo othi: “Ngingenzani nxa ngingelamali?”. Iyagcizelela imbongi ithi akulakuphila nxa ngingelayo imali. Iyaqhubeka ithi lapho iyiswela yona imali akulakuphumula ngoba iyatshona iphasalele imini yonke. Lokhu kutsho ukuthi nxa ingelamali iyaphuma iyeyidinga imini yonke.
Leli liqiniso sonke esilaziyo ukuthi impilo inzima nxa umuntu engelamali. Abantu bavuka ebusuku kumbe kusa besiyadinga imali ngendlela ezitshiyeneyo. Abanye baqhatshiwe emankampanini athile kanti abanye baziqhatshile besenza lokho okungabanika imali. Nxa umuntu engelamali ebusuku kudidana imicabango kuphela edinga amaqhinga angawasebenzisa ukuthi azuze imali. Imbongi ithi imali kayilamkhawulo ngoba ifuneka njalonje.
Imali ifuneka ngaso sonke isikhathi, ekuseni, emini kunye lantambama. Iyasitshela imbongi ukuthi imali ayilakuthi yiliphi ilizwe. Imali isebenza kuwo wonke amazwe njengokwazi kwethu. Umehluko yikuthi amazwe lamazwe alemali zawo ezitshiyeneyo kodwa zisebenza okufananayo. Imbongi ilipha elinye ibizo imali ngalokho ekwenzayo ithi: “Wena mphath’umhlaba/ Kuzinto zonke uyafuneka.” Kungani imbongi ithi imali ngumphath’mhlaba?
Iyawuphendula lumbuzo ngokuthi kuzinto zonke imali iyafuneka. Kunzima ukuphila emhlabeni ngensuku zalamuhla ungelamali. Ukuze umuntu adle, agqoke, ahambe esiyale lale kufuneka imali. Yikho nje imbongi ithi imali yimphathumhlaba. Iwuphethe umhlaba imali ngoba ifuneka kuzinto zonke zomhlaba. Nxa ugula ukuze welatshwe imali iyafuneka. Imbongi isikhumbuza ukuthi kulenkulumo ethi imali yimpande yesono.
Imbongi iqamba lokhu iphinde igcizelele sengathi ikhuluma lomunye umuntu ithi isono ulaso. Iyaqinisa imbongi ukuthi ngempela imali ilaso isono ngoba imphefumulo iyaphela nxa imali isifuneka. Kulabantu abafika kubanga lokubulala umuntu olemali yakhe ukuze bamphuce leyo mali. Bakhona abantu abaphila ngobugebengu beqeda imphefumulo yabantu ngoba befuna yona mali leyo. Kuba lencithakalo enkulu nxa imali isifuneka ngoba abanye bayadiliza izakhiwo ezithile befuna imali.
Imbongi isitshela amaqiniso athile ngemali njengokuthi yona kayizitshutsheli yodwa kodwa iyaginqelwa okutsho ukuthi iyasetshenzelwa nsuku zonke. Iyayicunukela imali imbongi yikho iyibuza ithi: “Buph’ubuhle bakho/ Njengoba uyisoni nje?” Abanye abantu kuthiwa bayakhala nxa beyidinga imali. Imbongi yona itshela imali ukuthi inhle kuphela nxa elayo. Siyatshelwa njalo ukuthi imali iphuma phansi komhlaba njalo lembongi ithi kayihlali ingayidingi imali.
Imbongi isitshela ukuthi imali kayihlali ingasebenzanga ibisiyibuza yona mali ukuthi msebenzi bani ongapheliyo? Yisimanga lesi ukuthi imisebenzi wemali kawupheli ngoba eminye imisebenzi iyaphela. Kayiyithandi imali imbongi ngoba nanku iyababaza ithi: “Angaz’ukuthi wavelaphi wena/ Okhathaza kangaka?” Ngombono wembongi iyakhathaza imali njalo yinto bani esebenza izinto zonke. Ngombuzo ongadingimpendulo imbongi isitshela ukuthi akulanto engayenza ingela mali.
Iyababaza-ke imbongi ekucineni ithi: “Ha! Mali yonk’indalo yomhlab’isebenza ngawe.”
Asivikeleni ubhubhane lweCovid-19 ukuze lungamemetheki ngokuhlala ezindlini. Hlala uhlanzekile. Ukhona lapha lumkhuhlane.
Kawukhethi ukuthi ufunde okunganani kumbe unothe okunganani, uyakuhlasela kuphela.
