uMthunywa
Sikumbuzo Dabengwa
Siyahlangana njalo bafundi kuzifundo zethu zempilo lapho esidingida khona konke okumayelana lolimi lwethu kanye lamasiko ethu. Ukuphila kwethu kusemqoka. Kungakho kuqakathekile ukunanzelela okuhle okufanele sikwenze kwabanye lokubi okungamelanga sikwenze kwabanye.
Umuntu onganakiyo ukuba abanye bezwa njani omane akhulume engahlolisisanga sithi kalabo ubuntu. Umumo esikhangelane lawo yilo esilawo kubafundi abakade behlalele imihloliso yabo nyakenye. Inengi liyaqhubeka ngokufunda lisiyaphambili kanti-ke bakhona abangaphumelelanga kuzinga labo lokugqiba izifundo.
Asinanzeleleni-ke bafundi ukuba siphathana njani kuleli izinga. Okumele sikukhangele yikuba siloba imihloliso sikumumo otshiyeneyo. Asingalibali ukuba bakhona abafundi abaloba imihloliso impilo engekhaya ifudumele. Bakhona njalo abaloba imihloliso bephakathi komumo obuhlungu hatshi ngokuzenzela kodwa ngokugulelwa, ngokufelwa lokunye okusuka kubephezu kwamandla abo.
Ngalokhu umfundi lomfundi kahlale phansi ananzelele umumo abekuwo eloba imihloliso. Impilo ayihlali injalo. Iyaguquka. Ngakho siyakhuthaza bantwabethu ukuba ukuze isizwe sithuthuke kudingeka abantu bafunde ukuze babhekane lezinhlupho zomhlaba bekuzinga lokucabanga elilentuthuko edingakalayo eyokuqeqetsha.
Ekuqhubekeni kwethu lempilo kulabo abaphumeleleyo sibalisa lalabo abaseduzane labo, asikhumbulelaneni nxa sikhuluma kumbe sisenza esikwenzayo. Kuhle ukuxoxa ufaka imigoqo ngoba imihloliso ihlalelwa ngabantu abakumumo otshiyeneyo okukhokhelela laleyompumela.
Asikhangeleni isikhulumi esilandelayo sibuke kumbe sisole izindlela esikhuluma ngayo kumumo obuhlungu
a) Ungumfundi obebhala imihloliso ephakathi kobunzima bokugulelwa ngumama onguye obusele laye kulo ohlabayo. Ngephutha kusilele ngesifundo esisodwa ukuba uphumelele kubanga lesine lemihloliso. Nangu umakhelwane ekubuza ngempumela yezifundo.
“Mntanami. Wahlala wangayi esikolo inengi selivulile nje kutheni? Wenze njengalo okaMoyo owakhutha ugatsha”
Kambe umfundi lo angezwa njani ngombuzo lo bafundi?
Umntaka Moyo lo laye ongaphumelelanga angezwa njani nxa ehamba esiba yisibonelo emphakathini?
Ukuze kubelobubelo, kuyini okufanele ngakwenziwa ngumakhelwane kubafundi abaphatheke kabuhlungu ngapha bebhekane lobunzima bempilo.
Siyakhuza bafundi kulabo abajayele ukuzihloma kuzozonke izindaba eziphathelane lezimpumela zabafundi ukuba kuhle ukunanza okuqondane lawe ukuze ungahlukumezi lowo ofuthelwa yisilonda.
Kungenzeka usifake ibilebile ekudingisisiseni kwakho izindaba ezingeyisizo zakho. Yona impilo iyaqhubeka bafundi lanxa kukekonakala. Bathi akulahlwa mbeleko ngokufelwa. Babuye bathi elisina muva liyabukwa.
