uMthunywa
Ulwakhiwa kwamabizonto kuyaqhutshwa
1. Akhona amanye amabizonto akhiwa ezenzweni kodwa unkamisa wokucina wesenzo angaguquki njalo kungajotshelelwa, kodwa kuqaliswe ngesiqalo sebizo esifaneleyo: Izibonelo: Themba > ithemba, lima > ilima, hlola > umhlola – i- + Themba > ithemba, um- + hlola > umhlola.
2. Akhona amabizonto athathelwa kwamanye amabizo ngokusebenzisa isiqalo sesinye isigaba. Isibonelo: 7 lo 14. Amabizo la andise ukukhomba indlela yokwenza ulutho loba umkhuba: umuntu > isintu, ubuntu, ikhaya > isikhaya, umlungu > isilungu – isi- + (um)lungu > isilungu.
3. Akhona amabizonto esigaba 14 akhiwe ngokusebenzisa isabizwana soqobo. Esabizwaneni soqobo kuqaliswa ngesiqalo sesigaba 14: mina > ubumina, khona > ubukhona.
4. Akhona awesigaba 14 athathelwa eziqwini zesiphawulo lesibaluli. Eziqwini zesiphawulo: khulu > ubukhulu, hle > ubuhle, ubu- + nengi > ubunengi.
Eziqwini zesibaluli: – mnandi > ubumnandi, -banzi > ubumanzi, ubu- + -qotho > ubuqotho. Ngeziqu zesichasiso kungakhiwa amanye angasiwo awesigaba 14: – nengi > inengi – i+ nengi > inengi, -dala > isidala – isi + -dala > isidala.
5. Amabizonto akhiwa kusetshenziswa izandiso zemvelo ngokuqalisa ngesiqalo sebizo esivumayo: phansi > iphansi, ubuphansi, ntambama > intambama – ubu- + -phans > ubuphansi.
6. Akhona amabizonto akhiwa ngezenzukuthi ngokuqalisa ngesiqalo sebizo esivumayo: vuthu > imvuthu, ban > umbani, im- + vuthu > imvuthu.