WATSHA TSOTSI: Khumbula ekhaya!

17 May, 2018 - 00:05 0 Views

uMthunywa

KUNDATSHANA yethu edluleyo sixoxisane ngenhlolisiso yamapholisa eMatabeleland North eyaveza ukubhaha kwamacala enkanuko zomzimba agoqela ukudlwengula, ukutshontshwa kwabantu, udlakela ezindlini, ukwenda kwabantwana abancane, ubuqili, ukusetshenziswa kwezidakamizwa, lokubulala omunye umuntu ujongile. Sichaze amacala la safika kwelokutshontshwa kwabantu (human trafficking) eliyilo esiqhubeka ngalo lamuhla.

Abantu bathi sebehlukuluzwe, batshontshwa, bathwalwa, bagqilaziswa ngenhlobonhlobo zochuku, okusala kumqoka yikuba; konke lokho kuyabe kusenziwa kungela sivumelwano sikamenziwa. Kwezinye izikhathi, kungabukeka sengathi umenziwa uvumile kukanti hatshi; evunyiswe ngumumo kumbe engelandlela yokwala! Ngokunjalo, yikho kusiba licala konke lokhu okwenziwa kumenziwa; kungakhathalekile ukuba ngumuntu omdala, omncane kumbe ngobonakala sengathi uvumile. Umthetho-ke wona unqinekela abahlukuluzwayo laba, ngoba uyiwo ummeli wezintandane lomphakathi wonke; kawukhethi mhlobo ngaphandle kwalapho owetshulwa khona — owephulayo laye esedinga ukuthi zimkhalele!

Umthetho olawula amacala okwebiwa kwabantu lokuhlukuluzwa kwabo lo esibonisana ngawo lapha uyala ukuba umenziwa ulalapho avumelana khona lezenzo zochuku lezi. Umthetho lo uthi lalapho okuthiwa sikhona isivumelwano, ngokusemthethweni, kasibalwa! Ngokwembala, ukuze icala le-trafficking in persons ligcwaliseke ebantwini abadala; kumele kube lezenzo ezintathu ezilandelayo:-

– Isenzo — ukuqatshwa, ukuthwalwa, njalonjalo
– Indlela lesosenzo esigcwaliselwa ngayo — ubuqili, ukwethusela, ukutshaya, lokunye okunjalo
– Injongo yakho konke lokho — ikakhulu ukuhlukuluza, ukugqilazisa, ukusebenzisa lokunye okunjalo okusiza umenzi (isigilamkhuba).

Ebantwaneni (abaleminyaka engaphansi kwe 18 ubudala), icala leli lichazwa ngumhlaba wonke jikelele njengesenzo esijonge ukuhlukuluza lowomntwana. Sinanzelela ukuba “indlela” le engiyichaze ngaphezulu ebantwini abadala, kayilamsebenzi.

Owethesa umenzi icala leli ebantwaneni, kumele aveze isenzo lenjongo kuphela. Lokhu kutsho ukuba kakukhathalekile ukuba umntwana uhlukuluzwe ngayiphi indlela kodwa khona lokho kuqatshwa, ukuthwalwa kumbe ukugqilaziswa/ukuqilwa/ ukusetshenziswa ngochuku, lakho konke okunye okuphazamisa amalungelo omntwana. Abalemikhuba yokuqhatsha lokusebenzisa abantwana abaleminyaka engaphansi kwengu-18 eyokuzalwa, qaphelani ngoba lumthetho uyeza lingakhali lisithi licala elembule ingubo langena thina silincweba indlebe kuseselesikhathi!

Okumqoka ecaleni lokwebiwa kwabantwana yikuba kuhlukuluza wonke umuntu – abesilisa, abesifazane labo abantwana. Kubikwa kwaqala kujonge abesifazane (abadala labantwana) besiyasetshenziswa kwezocansi kodwa-ke lamuhla wonke owebiwayo usesetshenziswa ngezinye njalo izindlela ezehlukeneyo njalo ezibuhlungu kakhulu ezenza omenziwa bacine begula, besifa kumbe ukuhlupheka okwempilo yabo yonke bengaselazihlobo kumbe ababanakekelayo!

Abafana labo balakho ukwebiwa lokuhlukuluzwa ngalindlela esiyiphethe lamuhla! Indlela abantu abahlukuluzwa ngazo zinengi njalo ngazilamkhawulo. Okunye okuphawula lelicala yikuba kakukhathalekile ukuba umenziwa uchatshiswe imingcele yamazwe. Lothwala kumbe ukuqatsha omunye umuntu elizweni linye ngenjongo yokuyamhlukuluza, udala icala!

Icala leli litshiyene lelokulayitshwa kwabantu (smuggling) eliyilo elidinga ukuba umenziwa abe eyeqiswe kumbe ukucatshiswa umngcele welizwe elithile. Isibonelo kuyikho lokhu esikuzwela emazweni angomakhelwane bethu lapho izinini zethu labomakhelwane abalayitshwa khona besiyadinga imisebenzi lokunye kulawomazwe.

Lanxa-nje, ubuqili bumqoka kulelicala (smuggling) injongo kamalayitsha yikuthola inzuzo ngalesosenzo sokuthwala umuntu kumbe ukumchaphisa hatshi ukuyamhlukuza. Ukwebiwa kwabantu kakudingi kuthwalwa kuphela kodwa isenzo esijonge ukuthola inzuzo ngokuhlukuluza omunye umuntu kukanti ekulayitsheni, kudinga ukumthwala umuntu umchaphise umngcele, athi esithi ‘ . . . ngaze ngachapha bo . . . ,’ umalayitsha laye efaka imfanelo zakhe esambeni.

Isela labantu lihlela lendlela labobantu abazakuyakwanyukelwa ngayo, ukufihlwa lokugcinwa bekulesosimo esizenza izigilamkhuba zithole inzuzo yazo eziyabe ziyijongile, njalonje! Yikho sithe kakwenzi ukuba kube lokuvuma kukamenziwa kulezizehlakalo. Kuthi lalapho umenziwa ananzelela khona ukuba uqiliwe, abe esengaselayo indlela yokuzikhulula.

Emazweni lapha esibizelwa khona imisebenzi, imfundo lokunye okunengi esisebenzisa khona ukholo nje kuphela ukuba kukhona, yikho lapho esiphelela khona. Kubikwa izihlobo labangane abanengi bacina beziduduza ngokuthi, “ . . . uZibani usemazweni . . . kukhatshana . . . kudala wahamba,” kukanti mhlawumbe wehluleka ukusibikela nje ukuthi uthwele nzima. Phela angithi kulezi insuku kakusahluphi ukuthintana lezihlobo labangane – kulemitshina emihle ephuthumayo njalo esenza sibe sonke mihla yonke!
Zamani ngamandla wonke bakwethu ukudinga izihlobo zenu ebulenjini lasemitshineni yonke yakulezi insuku libazise ukuba kabakhumbule ekhaya, nxa lingabatholi, aaaah, kuyasolisa!
Kuhle-ke, sidibane kwelizayo, ku — [email protected] kumbe kumhleli.

Share This:

Sponsored Links