uMthunywa
Imbongi nguJennifer Ngwenya
Isihloko senkondlo — Isimilo
YINI na isimilo? Isimilo yindlela umuntu aziphatha ngayo. Imbongi uJennifer Ngwenya ubhala ngayo le indlela abantu abaziphatha ngayo. Lokhu kufana lesembatho kumbe isigqoko umuntu asigqokileyo. Nxa umuntu eziphatha kuhle okuhambelana lalokho okuhambelana lokufunwa nguzulu kuthiwa ulesimilo.
Kufana lokuthi ugqokile, wembethe lowo muntu uyahlonipheka. Ngesikhathi imbongi eloba ngayo linkondlo esingathi kukhathesi, kasisekho isimilo ebantwini.
Akusela kuziphatha kuhle ebantwini lamhlanje yikho imbongi isithi, “Abadala labantwana lamhla bahambaze, wabatshiya benjengejub’elicuthiweyo.” Kasisekho isimilo ebantwini sekufana lokuthi kabagqokanga sebehambaze. Sebeyangisa abasahlonipheki. Ubunqunu bomuntu buyenyanyeka, kubenjani-ke nxa sekuthiwa batshiywe benjengejuba elicuthiweyo. Sekulihlazo lokhu ngoba umuntu nxa engelasimilo engahlonitshwa kanjani?
Liphuma nje izidalwa zintuli kuphela zisiyale lale ngoba zilahlekelwe. Azisela similo okuyindlela enhle yokuziphathatha. Isimilo sizihlubukile izidalwa zasala zize zingasahlonipheki ngoba azembathanga isimilo esenza zibengabantu abale mbeko. Sasikhona endulo isimilo ngoba imbongi ithi, “Uzihlubuke wazitshiya wena simile sendulo.” Iyavuma imbongi ukuthi lamuhlanje sihambaze ngoba kasikho isimilo.
Akulakuziphatha ebantwini. Ngenxa yokuthi kasembathanga isimilo lesi izibili zethu zisegcekeni.
Nxa umuntu egqokile (evathile) akula okungaphakathi komzimba wakhe okukhanye ngaphandle. Kunjalo-ke nxa abantu belesimilo akula okuhloniphekayo kuye okusolekayo ngoba kufihleyo. Ukuziphatha kuhle, isimilo, siyamgqokisa umuntu ahlonipheke angakhanyi ubunqunu. Imbongi ibuhlungu ngokunyamalala kwesimilo emhlabeni yikho iyasibuza isimilo ukuthi kambe sizwa njani isimilo ngomehluko ongaka emhlabeni osubangelwa yikungabikhona kwaso isimilo?
Iyabuza imbongi ukuthi isimilo kasisazihawukeli ngani izidalwa ezisemhlabeni? Silobandlulo isimilo ngensuku zalamuhla ngoba sesizihlubukile izidalwa zasala zinqunu esasingakwenzi endulo. Basele beze abantu bengelasimilo khathesi kanti kudala ekadeni isimilo sasihlezi phakathi kwezidalwa. Ngenxa yalokhu okusobala isimilo silobandlulo ngoba sasithanda abendulo asizange sibatshiye. Uzulu wayesagqokile ngaleso sikhathi ehlonipheka ngoba isimilo sihlezi phakathi kwakhe
Lalisakhile ilizwe ngaleso sikhathi lapho uzulu evunule ephelele. Ekufikeni kwalesi sizukulwane isimilo sanyamalala. “Savela, waphenduk’umswenya simile.” Umswenya ungabonakala uphanga unyamalale.
Besasikhangele isimilo saphonguthi nyelele sanyamalala. Behluleka ukuziphatha kuhle abantu. Ifanisa ukunyamalala kwesimilo lokunyamalala kweNkosi yaMaNdebele uLobhengula. Kuthiwa iNkosi yaMaNdebele uLobhengula yathi isihlaselwe ngamaKhiwa yabaleka yathi ichapha umfula uTshangane yanyamalala ayaze yabonwa muntu.
Kuze kube lamuhla akula okwaziyo ukuthi wafela ngaphi uLobhengula. Ngokufanayo isimilo esasikhona endulo sesanyamalala asisekho. Uzulu okhona khathesi kasasazi isimilo ngoba sesanyamalala. Ayilaqiniso imbongi ukuthi kumbe isimilo safa, ngoba akula ngitsho lethanjana laso elibonakalayo. Imbongi iyasifisa isimilo yikho isithi lanxa wafa kungani ungasavuki dlozi kodwa nje? Iyasifuna isimilo ukuthi siphenduke.
Imbongi ikubeka sobala ukuthi basomele njalo basilambele isimilo njengabantu abomele amanzi okunatha lokudla. Isizifisa imbongi ukuthi sifike isimilo njengephupho kuphela ukuze bavunule.
