uMthunywa
Ugwalo — Ugqozi Lwezimbongi
Ziqoqwe Zahlelwa nguP Mpofu
Ludindwe yiMambo Press ibambene leThe Literature Bureau
Imbongi nguO L Mlilo
Isihloko senkondlo — Umgubhana
KULE inkondlo imbongi ikhuluma lenyoni leya encane okuthiwa ngumgubhana. Iyawuzwa ukhala lowo Mgubhana, ngokunjalo iyawukhuthaza ukuthi ukekele ngamandla. “Ngiyakuzwa, Mgubhana. Kekela mama; Kekela gogo.” Inyonyana le sekungathi yenziwe samuntu, umama kumbe ugogo bona abalokwenza labantwana bekhuluma bebaxwayisa ukuthi bengenzi izinto ezimbi. Sekungathi ekukekeleni komgubhana lo uyayixwayisa imbongi yikho izwakala ixoxa lawo umgubhana.
Imbongi iyawutshela umgubhana lo izinto eyayizenza ebutsheni bayo isaqinile hatshi khathesi isiluphele amadolo engasavumi. Iyawutshela umgubhana imbongi ukuthi ensukwini zawo, ezobutsha bayo iseqa phezu kwezihlahla, isinga, isihlahla sameva yayingasinanzi, ingasibali. Yayingasesabi ukuthi silameva ayezasihlaba kodwa kuyo sasinjengesihlahla sombola wona ongelameva ukuthi azamhlaba.
Iyaqhubeka imbongi isithi ngaleso sikhathi lisabila igazi okutsho ukuthi isaqinile imbongi, isasemutsha umzimba usenelisa ukwenza konke eyayikufisa umgubhana kawuzange uthule, wawujinge ukekela. Sezedlula insuku zakudala okwenza imbongi ikhumbule ngalezonsuku ithi, “umhlaba usahlangene Mgubhana.”
Kwakuseselokuzinza emhlabeni, abantu bebambene kungela kwehlukana, kungela kwesaba omunye umuntu.
Ngalokho kuhlaliseka imbongi ithi kungabe icambalele, ingabe izilalele iqethukile kulesosifula, iwuzwa umdumo wolimi lwazo zikhotha zizeziyengame, umhlaba useselotshani obunengi ungelabhuqu yayiwuzwa umgubhana ukekela njalo. Lapha imbongi ichaza ukuthi kudala kwakukhona ukuhlaliseka elizweni kungelakwesaba lutho. Yayiphuma imbongi lenkomo ziyekudla egangeni lapho okwakulotshani obunengi khona.
Zazithi nxa zisidla zibumofuza inkomo yona imbongi ithole ithuba lokucambalala, kumbe ukuqethuka esifuleni. Zazibumofuza inkomo utshani azwe nje umsindo wolimi lwezinkomo zikhotha zizeziphose zifike lapho acambalale kumbe aqethuke khona. Kwakusaselotshani obunengi umhlaba ungakabi lubhuqu njengalokhu akubona khathesi okwenziwa yikusweleka kwezulu, inkwankwa. Lanxa kunjalo wayewuzwa ukekela umgubhana.
Isiluphele imbongi yikho isivuma khathesi ukuba isidiniwe, legazi layo seliqanda alisatshisi njengakudala.
Amadolo ayo aselukhuni, lanxa inhliziyo ifisa kayisenelisi ukwenza ezinye izinto njengakuqala ezinjengokweqa izinga zona ezilameva ahlabayo. Ingeze yakwenza khathesi lokho imbongi lanxa isifiso sikhona. Kusigaba esilandulayo sekungathi umgubhana lo imbongi ekhuluma ngawo kayisiyo inyonyana le esiyaziyo, sekungathi ilizwi leli livela koPhezulu, uMvelinqangi.
Imbongi ikhuluma ngelizwi elingaliyo, elihlala phezulu lisenyanya amanyala angapha. Ngapha kusemhlabeni lapha okunyonkolozwana khona. Lapha emhlabeni kukhona ukubangisana izinto ngenxa yomhawu. Abantu kabasagqoki ngemfanelo yikho imbongi isithi sokuhanjwa dindilili. Abanye ngabagqoka izigqoko ezikhanyisela phakathi kanti abanye ngabagqoka izigcebhezana ezimfitshane kakhulu.
Akusela kuhloniphana lapha emhlabeni. “Laph’umntwan’usikiz’uyise khona;” Lokhu kutsho ukuthi umntwana usephakamisela uyise isandla efuna ukumtshaya, into eyayilihlazo ingenziwa kudala. Abazali labo kabasahloniphi abantwababo, yikho imbongi isithi, “Laph’indod’inqumel’umntanayo khona; Laph’intombi iginyel’uyis’amathe khona”. Sekukompunzi idla emini ngoba indoda isiqomisa inqumele umntwana engamzala. Ngakwelinye icele lakho intombi sezihawukela abantu abadala abangaboyise ababazalayo.
Yisisanasana umtshado wezinja. Akusela kuhloniphana phakathi kwabadala labatsha. Kweliphansi lapha akusahlaleki. Imbongi ithi isidiniwe iswela impiko ukuze iphaphe iyelapho okuloMgubhana khona.
