uMthunywa
Ugwalo — Ugqozi Lwezimbongi Ziqoqwe nguP Mpofu
Ludindwe yiMambo Press ibambene leThe Literature Bureau
Imbongi nguL C Sidambe
Isihloko senkondlo — Intaba Yezinduna
IMBONGI lapha ikhuluma ngentaba yezinduna yona etholakala bucwadlana kwedolobho lakoBulawayo ukhangele ngenyakatho. Iyakhanya lintaba, izimele yodwa nxa uhamba ngomgwaqo ovelela kweleGweru ulubhekise koBulawayo.
Kulolu gwalo kucacile ukuthi yintaba yezinduna hatshi ukuyibiza ngebizo elingelanto eqondileyo eliyitshoyo lapho othola abantu beyibiza ngokuthi, Ntabazinduna, sekungathi liguquliwe lelo bizo.
Liphethe imbali enkulu kaMthwakazi leli bizo elithi, Intaba yezinduna. Inkosi yesizwe sikaMthwakazi, uMzilikazi kuthiwa wafikela kiyo eyilayelwe ngumfundisi omkhulu uMtshede. Siyakhumbula ukuthi embalini yesizwe saMaNdebele uMzilikazi wavelela kweleMzansi wadlula lindawo ehambela ngentshonalanga kwalindawo waze wayafika eNyathi, esigodlweni sikaMtshede onguye owasungula ibandla leLondon Missionary Society kuleli elakithi. Walayelwa kule intaba yeNtaba yezinduna uMzilikazi nguMtshede.
Efika kule indawo uMzilikazi yikho lapho owezwa kuthiwa kulezinduna ezasezifuna ukunika uNkulumane ubukhosi yena uyise uMzilikazi esawadla amabele. Kwaba yindaba embi leyo eyenza ezinye induna zabulawa kulandela ilizwi likaMzilikazi. Banengi abantu abakholwa ukuthi izinduna lezo zabulawelwa kuleyo ntaba yikho yabizwa kwathiwa yiNtaba yezinduna. Kodwa ingcitshi zembali zilomunye umbono othi kazibulawelwanga kuleyo ntaba lezo zinduna.
Lapha imbongi uSidambe usitshela ngeNtaba yezinduna yona ezimele yodwa etshatshalazini, kuthi umdanyazana ayisekele khonalapho. Umdanyazana ngumqanso osekele yona iNtaba yezinduna okungathi imila empandeni zentaba le. Kuzimpande zayo iNtaba yezinduna imbongi ithi empandeni zayo ezanabayo zazalela ngaphansi komdlawuzo, kwathi entwasa zathutsha phezulu, izimpol’ezibomvu zabonakala zibika udumo lwalintaba kuZulu.
Ngamehlo azo imoko lezo wabonakala okaMatshobana evule ephelele yena elayelwe kule intaba nguMtshede. UMatshobana lo oqanjwa lapha wayenguyise kaMzilikazi onguye owafika kuliNtaba yezinduna.
Imbongi ithi intaba le iyimpande yokucatshwa kwaleli elethu elikaMthwakazi. Lokhu kutsho ukuthi lapha kuyole iNtaba yezinduna yikho okwasungulwa khona ilizwe likaMthwakazi. Le indawo yabayisiboniso somhlaba ononileyo.
Ebona lokhu kunona komhlabathi uMzilikazi kaMatshobana wethula imithwalo yakhe wathi lapho uzacanda umuzikazi, umuzi omkhulu, aguqe anathe amanzi nxa esomile. Umuzi lowo wawuchaza njengomuzi omkhulu wokuthandana, ayezawakha ngesineke sobukhosi obamenza walayelwa nguMtshede. Imbongi isikhuluma lali ntaba ukuthi nxa izinduna leziya engithe zabulawa zaginywa yiyo kibo akusilutho lokhu ngoba kwatsho abaphansi ngokona bedabukile. Nxa imbongi ikhuluma ngabaphansi kutshengisa ukuthi layo ilokukholwa emadlozini.
Imbongi ithi intaba leyo ngumthunzi wabakhatheleyo (abadiniweyo), uphumuzamaphiko. Imbongi ithi lamhlanje bayaphumula kuyo, bavune amabele amahle abangathi kuyo lintaba kusiso sayo ahlumile amabele. Kayilamadwala, ibutshelezi iNtaba yezinduna njengokulayelwa kwakhe nguMtshede, uMzilikazi.
