UHLELO: Isenzo

28 May, 2015 - 10:05 0 Views

uMthunywa

Silo Charles Dube
Isenzo siyaqhutshwa
Isakhiwo kwesenzo: Umsuka

Hlolisisa izenzo ezilandelayo:
-fa, -fela, -fisa, -fiwa.
-dla, -dlela, -dlisa, -dliwa.
-thola, -tholela, -tholisa, -tholelwa.
-sukuma, sukumela, sukumisa.

Esikunanzelela kuzenzo ezingaphezulu yikuthi lanxa isenzo singaze sibe siguquka ngayiphi indlela kukhona ingxenye yaso engaguqukiyo ezinjengalezi ezilandelayo:

-fa >f, -fela > f, -fisa > f, -fiwa >f. Kuwo wonke la ungwaqa –f- kaguquki.
–dla > dl, -dlela > dl, -dlisa > dl, -dliwa > dl. Lapha u –dl- kaguquki kuwo wonke.

-thola > thol, -tholela > thol, -tholisa > thol, -tholelwa > thol. Kuwo wonke la u-thol- kaguquki.

-sukuma > sukum, sukumela > sukum, sukumisa > sukum. Kuwo wonke la u-sukum- kaguquki.

Leyo ngxenye engaguqukiyo kulezi zenzo ithiwa ngumsuka. Yikho lapho okwakhelwa khona isenzo.

Izivumelwano zesenzo
Isenzo singasetshenziswa lezivumelwano eziyimihlobo emibili:
1. Isivumelwano senhloko
2. Isivumelwano sikamenziwa

Isivumelwano senhloko:
Funda imitsho elandelayo:
Umfana uyahamba. >u-
Ithole liyahamba. > li-
Ubuhlalu buyachitheka. > bu-
Udonga luyatshona. > lu-.

Emitshweni engaphezulu sinanzelela ukuthi ingxenye yesenzo ekhethiweyo yazimela yodwa yenza isenzo sivumelane lebizo eliyinhloko yomutsho.

Okunye esikunanzelelayo yikuthi ziyatshiyana lezingxenye kusiya ngezigaba zamabizo ayinhloko yemitsho yethu.
Okokucina esikubonayo yikuthi ingxenye zonke lezi zisekuqaleni kwesenzo.

Zonke lezingxenye zezenzo ezitholakala ekuqaleni kwesenzo zisenza isenzo sivumelane lenhloko yomutsho zithiwa yizivumelwano zenhloko.

Share This:

Sponsored Links