uMthunywa
Kuloba uCornelius Luphahla
KWAKUBE kuhle ukuthi impi ivinjwe isasekude lesigodlo ukuze abafo bengaze benelisa ukubhukuda isizwe. Lokhu phela yikho okwadala ukuthi oMandulo basungule isaga esithi impi ivinjwa ingakafiki ebaleni lomuzi.
Phela ungalibali ukuthi abadala bathi besungula lesisitsho babelenjongo enkulu njalo babengakhulumi ngempi yokuthubulana kwamabutho kodwa kwakuchazwa ukuthi yonke indaba eyingozi kuqakathekile ukuthi uyenqabele ingakaze yenzakala.
Kunjalo bakaMalandela, abadala babekwazi ukuthi into eyingozi kufanele uyenqabele isasekude. Yikho-ke lapha ngikhuluma ngendlela okwakusenqatshelwa ngayo ukuthi umuntu engadliswa angaze wafa kodwa amane akukhiphe lokhu kungabi ndabazalutho.
Angithi nje kwakuthi nxa umntwana esakhula ahle asetshenzwe ukuze angaze wafa nxa ethe wadliswa. Phela isidliso sikanengi ngoba kulesidliso esidala ukuthi umuntu ahlaselwe ngumkhuhlane wesifuba aze afe kungaziwa ukuthi wadliswa. Isidliso lesi kuvame ukuthi umuntu wakhona uyabe edliswe itshongololo.
Phela abakhunkuli bayalichola itshongololo leli balifake imitshana qede bakufakele ekudleni. Umuntu odle itshongololo leli akuvamanga ukuthi aphile nxa engazange wasetshenzwa ukuthi angabulawa yisidliso ngesikhathi esakhula.
Kukhona njalo isidliso sikananane okuyiso abakhunkuli abasidlisa abantu ebusuku. Lesi-ke siyingozi kakhulu ngoba umuntu osidlisiweyo ubonakala ngokukhukhumala isisu njengonanane. Ekukhukhumaleni kwakhe lapha kwakuze kuphethe ngokuthi afe, njalo balutshwana abantu abenelisa ukuselapha ngoba sidinga ukwelatshwa ngaye unanane lo.
Kukhona njalo isidliso esihlala esiswini sibolise amathumbu. Lesi selapheka kalula ngoba umuntu olaso uyahlanziswa kodwa kwakuthi nxa siphuma umuntu wakhona aqaleke. Kwesinye isikhathi isidliso lesi siyakhitshwa ngeziphunzi ezenza ukuthi umuntu aye ngaphandle. Indlela le yiyo engcono ngoba oyelatshwayo lo kezwa buhlungu obukhulu kulanxa elatshwe ngokuhlanziswa.
Khumbula ukuthi endulo kwakuthi nxa umntwana esakhula ahle athanywe ukuthi angaze wabulawa yisidliso, ahle ahlanze mhla edlisiwe. Angithi ukuthanywa lokhu kwakusenziwa ngokuthatha ubulongwe bengwenya lobukadwayi buhlanganiswe lamanzi esiziba kanye lezinye izihlahla engingeke ngazibetha ngamagama qede kuthelwe eluswini lwenkakha.
Ngemva kwalokho kuzathathwa lo othanywayo kuthiwe akhothe ulusu lolu. Engakwenza lokhu ulusu lolu luzalengiswa egcamweni lwesiphala okuyikho abantu bonke abangakaze bathanyelwe isidliso abazabe belukhotha khona.
Kungenziwa lokhu izaba lokuthama lizabe seliphelile njalo loba umuntu lo ethe wadliswa uyabe ezakuhlanza ukudla lokhu. Kwesinye isikhathi uyathi engakakudli esathi uyakufaka emlonyeni ahle ahlanze. Kungenzakala lokhu uhle akwazi ukuthi ubefakelwe umuthi ongambulala kumbe isidliso thize.
Kwesinye isikhathi umuntu okhothe ulusu lolu uyaphupha ukuthi uzafakelwa ngosuku oluthile endaweni ethile.
Lapho-ke uhle ekele ukudla ngoba uyabe esesazi ukuthi kukhona okufakiweyo.
Khumbula ukuthi umuntu odlisiweyo uyelapheka ikakhulu nxa isidliso lesi sibonakale kusasemasinyane. Isidliso setshongololo sona selatshwa ngokuthatha ubulongwe bengwenya kanye lamathumbu omguwe ukuhlanganise lembanje yomkhoba qede ukuthele amafutha ukuxhwathise. Kungaze kuhlangane uyakukhipha eziko ube usucenga umhluzi wakhona uwufake eqojaneni.
Kuzathi lo ogulayo awunathe umhluzi lo ekuseni engakaze adle lutho lantambama eselala. Lokhu uzakwenza kuze kuphele iviki phose elamalanganyana. Ngemva kokwenza lokhu umuntu lo uzabonakala ngokukhwehlela kodwa isikhwehlela sakhona sizabe sijiyile. Ungambona esenjalo kuyabe kuchaza ukuthi usesila ngoba yikho ukuphuma kwesidliso lesi.
Okunye njalo okungenzakala yikuthi isidliso lesi siphume ngokuya ngaphandle okwensuku ezingaba ntathu. Yiyo-ke indlela oMandulo ababeselaphana ngayo nxa umuntu ethe wadliswa. Yikho phela babeqakathekisa ukuthi bahle bakusebenze ungakaze waba laso.
Kwakunjalo endulo bakaMalandela, kubuswa kudelwa kungekho ngitsho loyedwa okuthiwa ubulewe yisidliso.
Ungalibali ukuthi imikhuhlane eminengi layo yayiselatshwa kumbe yenqatshelwe ingakaze yahlasela uzulu.
***
Mlobi ngithi qhubekela phambili ngokusifundisa ngendlela okhokho bethu ababephila ngayo endulo ngoba uvusa isizwe sakithi. Ngalokhu ngithi libambe lingatshoni ngoba lingatshona uzadliwa ngumnyama. —Lindani Ndlovu, Filabusi.
Ngithemba uphilile mlobi. Ngicela ufundise abesifazana abatsha indlela okufanele baphile ngayo labakwabozala ngoba imizi eminengi iyachitheka ngenxa yokungalaleli kwabomalukazana emendweni. Ngithemba uzachathekela uzulu ngale indaba ngoba isikhathazile kakhulu koMthwakazi. — Mthabisi Ndimande, Pumula North, Bulawayo.
Siyabonga mlobi umsebenzi osenzela wona ngakho sithi ibambe injalo ngoba uvuselela amasiko ethu. Isicelo sami yikuthi ukhuthaze intsha mayelana lokuqakatheka kwemvelaphi yesizwe sethu ngoba isemnyameni, okuyikho okudala ukuthi ingaqakathekisi amasiko ethu. — Msindisi Khumalo, Mbembesi.
Mlobi ngikhathazwa yikuthi udadewethu ulamadlozi amabi ngakho sengibhujelwe ngabantwana abathathu, nxa ngisiya ebantwini bathi babulawa ngudadewethu. Ngalokhu ngicela ungichazele ukuthi ngingenza kanjani ukuze ngimlahlise amadlozi la. — Dingani Sibanda, Nkayi.
Ngithemba uphilile mlobi. Ngicela uchazele uzulu mayelana lemikhuba ephathelane lesikhathi sezulu njengoba sesisondele. Ngitsho ngoba banengi abantu abatshaywa yinkosazana ngenxa yokungazi ezamasiko. — Vusumuzi Khumalo, Gwanda.
Ungaxhumana lomlobi ku 0775722298 kumbe ku Whatsapp 0737771317.
