uMthunywa
SIZWE samaNtungwa lina bondlela zimhlophe kule iviki sizake siphathe ezemikhuhlane evame ukuba yingozi kakhulu ebantwini. Banengi abafayo bebulawa yimikhuhlane le ngenxa yokuswela ulwazi lokuthi yelatshwa kanjani.
Angithi phela ulwazi uluthola ngemva kokufunda hatshi mahlayana nje. Yebo kambe bakhona abasaphutshiswa kanye lababoniswa ngabaphansi kodwa sebebalutshwane kakhulu. Kunjalo-ke inengi labo lingaze liphutshiswe kodwa limane lincwebe ufudu lubhense sibili.
Akekho-ke ongakusola lokhu ngoba phela bathi abantu kabafani njalo wonke umuntu ulelungelo lakhe. Noma kunjalo khona akwaze kwaba kuhle ukuthi umuntu afe lolwazi atshiye isizwe sisegcekeni sitshiswa lilanga kungekho ongasihlangula.
Umkhuhlane wentwabe wona kuvame ukuthi ungabona umuntu usumhlasela kube kuyikuthi kukhona omgadlayo.
Kwesinye isikhathi umuntu onjalo uyabe edlisiwe kumbe bemthumele izinto. Ukutshaywa yintwabe lokhu akuvamanga ukusiza umuntu ngoba akwaze kwaphela nsuku zingaki umuntu otshaywa yintwabe elokhu ewadla amabele.
Kuvame ukuthi umuntu otshaywa yintwabe aqalise ngokugula besokulandela intwabe. Yebo kambe ikhona intwabe edalwa yikudla ukudla okungcolileyo kodwa le kayisiyo engiyijongileyo lapha.
Intwabe yona yelatshwa ngendlela ezimbili noma ezintathu kusiya ngokuthi umuntu wazi yiphi yakhona. Okokuqala umuntu otshaywa yintwabe uyadingelwa insiba zembowane zigoqwe zibe ngumdombo ngokwawo. Ngemva kwalokho zokhelwe emalahleni aphiwe akubheme lokhu kuze kuphele du. Lapha-ke uyabe eseyitshaye ekhaleni.
Ikhona njalo indlela yokubhema usiba lwenungu. Indlela le-ke isebenza kabili. Ungabhema usiba lwenungu nxa utshaywa yintwabe kumbe ulutshise uhotshe intuthu le nxa uhlutshwa ngumungula kodwa okomungula kayisikho engikujongileyo ngakho ngeke ngakuchasisa kabanzi.
Kukhona njalo indlela eyiyo engaphuziyo ukusiza lo otshaywa yintwabe. Indlela le yikuthatha insiba zomguwe lazo uzigoqe uzihlanganise lesinye isihlahlakazana engingeke ngasibetha ngegama. Ngemva kwalokho uzokhela njalo elahleni uphe ogulayo abheme kuze kuphele. Lapha-ke intwabe izahle iziphelele engakaqedi lokubhema lokhu.
Umkhuhlane wofuba lawo ulendlela yawo yokwelatshwa kodwa nje okwenze ngawubeka ndawonye lowentwabe yikuthi welatshwa ngezinto eziphosa zifanane noma nje kusetshenziswa indlela ezehlukeneyo.
Kunjalo phela, kukhona imikhuhlane eyelatshwa ngento nye kodwa kwehlukane kancane kusiya ngokuthi kusetshenzisweni.
Kwakuthi umuntu olomkhuhlane wofuba ahle abonakale esasemncane ngoba uyabe ethi nxa kuzakuna izulu kumbe kuzakuba lamayezi ahle agule. Umuntu olofuba ke uyabe esazi ukuthi khathesi izulu lizakuna kumbe kuzakuba lamayezi.
Noma kunjalo umkhuhlane lo ubuhlungu sibili ngoba umuntu wakhona uyabe evaleka ephefumula kanzima sibili.
Yikho-ke kwakube lula ukuthi ahle elatshwe kusasemasinyane esasengumntwana.
Ekwelatshweni lapha kuthathwa amathumbu omguwe angakhanywanga afakwe ediweni kuthelwe amafutha phakathi. Ngemva kwalokho kuzathathwa uluju lwenyosi olungaphekwanga kanye lesinye isihlahla esizilayo kuxhwathiswe eziko ngaphandle komuzi kuthelwe lamanzi amancane.
Kungavuthwa kuzacengwa umhluzi lo ufakwe egabheni uphiwe lo ogulayo anathiswe ngokhezwana oluncane kube sokulahlwa amathumbu la kodwa kufanele ukuthi umhluzi lo ube uhlangene lobulongwe bomguwe. Uzakwenza lokhu okwensuku sibili.
Angakwenza lokhu uzabe eseqedile umsebenzi njalo akaphindi abulawe lufuba lo umuntu olatshwe kanjalo.
* * * *
Siyabonga ulwazi lwakho mlobi osethulela lona ngakho ngithi ibambe njalo usichazela ngezamasiko. Mina ngingumama oleminyaka engu-32, uhlupho lwami yikuthi umkami ngizwa engangijabulisi endlini okudala ukuthi ngimncitshe ingubo. Ngalokhu ngicela ungichazele ukuthi ngingenza kanjani ngoba umkami uthi usefuna ukuthatha omunye umfazi sibe babili. Nceda mlobi. — Thobekile Nyathi, Gwanda.
Ngithanda ukubonga umsebenzi owenzayo ngoba sengithole ulwazi olunengi kakhulu. Ngibonga ukufundisa kwakho ngomthuso wenkomo ngoba khathesi ngikhuluma nje inkomo zami ezingu-8 zizele amathole amasikazi kuphela kodwa zazizala amaduna ngesikhathi ngingakatholi ulwazi lwakho. Qhubekela phambili mlobi uthuthukisa isizwe sakithi. — Mlamuli Ndebele, Lupane.
Mlobi ngithemba uphilile, isicelo sami yikuthi ungichazele ukuthi umkhuhlane wengulamakhwa uwubona ngemva kwesikhathi esinganani ukuthi usukuhlasele njalo uyahlala yini ungabonakali endodeni. — Mthabisi Mathe, Tsholotsho.
Isizwe esiqotho ngesigiya ngolwaso kuthi abantu bantu ngabaziqhenya ngolimi lamasiko akibo. MfokaLuphahla ngithi ngcingci kaNdoyi ngokuphakamisa ulimi lamasiko akwethu okuyikho ilifa lethu kuze kube phakade. Qhubeka ngomsebenzi wakho oncomekayo thina siyoba ngofakazi bemizamo yakho emihle. — Mthulisi Gatsheni, ePlumtree.
Mlobi ngithemba uphilile. Isicelo sami yikuthi ungichazele ukuthi ngingathola kanjani umuntu owasiza imuli eyayilengcwaba elatsha iminyaka emibili eLupane. — Sobala Mkhwananzi, Plumtree.
Mlobi unjani? Ngingumama oleminyaka engu-34 njalo ngendile sengileminyaka engu-6 ngihlala lomkami kodwa kakaze ayevela ngakithi. Isimanga yikuthi ukudla uyathenga njalo uyasebenza angisakwazi ukuthi ngenzeni ngaye. Ngisize mlobi. — Ntombizodwa Ndlovu, Lupane.
Mlobi siyabonga umsebenzi wakho osenzela wona owokusiphakamisa kwezamasiko kanye lokuseluleka ngakho sithi qhubekela phambili. Thina uhlupho lwethu yikuthi iphephandaba kalifiki kithi ngakho silithola nxa sikoBulawayo kodwa siyaludinga ulwazi lwakho kwezamasiko. — Mbonisi Khumalo, Sikhobokhobo, Nkayi.
