Mukani batategulu mubone hango nasi

28 Jun, 2018 - 00:06 0 Views

uMthunywa

Ndi Buhe Lobs Dube
DAMA lakati makungulupeswa, nlume aatoleba kwanonda. Kwakakusingatikale ntolo kuna bobatategulu kwatinobona kotikala misi yanasi.

Nasi nhutana unoti eswika asanhu akagala pasi nkadzikulu ebva awun’hangamidza eti “wawandayi”? Unojalo aanhu akawumbuyisa newumbuyisa kose. Ntolo nkadzikulu waka epa nlume uwe tulo. Etola nhobo egala pasi eti kana tate “ndimwi matongonda”. Tate behandula beti “whunda koga”. Ipapo tate banokolebake kuti banda tjini kwababanda. Ngono banasi banogala bakuhanganidza sonhu wabanonlandu. Kwaka kusakajalo. Bokuku bakabeziba bhata balume babo. Beziba tjinohakiwa netjinodiwa nebalume babo. Kwakaluligegwe. Banhu bezibana, beziba kuti nhu unamazwibhato.

Banhu bakabehla hango. Bakadzikulu befukidza miholo yabo. Nayibo baka besingabhakhwe ngemasimba. Bakabakazwipila. Bediyana.

Ngono tjakanaka tjakanaka bhatji alitohuhigwa. Nonkaka awutolongwa munyu. Bantolo bakabeziba nelela siyan’wa. Yanasi siyan’wa ndiDibulatubula mwana usina mmayi. Wapinda waloba, wapinda watuka. Mwana unohanduka akaba ntapwa mubanhu beludzi gugwe, nlandu kulibusiyan’wa. Bantolo bakabeti “ndolela mwana womwana wangu”. Kwakakuyi “mwana wehazwadzi yangu angadziyile imi nditjila”, bezwipila. Ngono bakatjikunguluka bakajalo. Mpini wakadla makwihhu. Banasi bakadzikulu nowana balikudangabo beti “ndonobona n’ombe dzomwanangu”. Balume bakhona ke? Banozwalila hango sabogomwe. Nasi lopa alitjigobvu pavula. Banhu abatjakulisa bana babo. Banobhakhwa nemasimba nedzikhuta. Unohakiwa nhu angina pasi sevula inonyelela etihha kulisa lopa lile. Bakabasakajalo bantolo. Bakabeti mwana tjipo tjinobva kuNdzimu. Banasi banodzinda bakadzipedza n’anga behaka miti kene zila dzodusa mitumbu. Yafa yapalala hango yaTjibundule. Ape angamuka angatini ebona zwinotikala. Angapfa mate akati “ihambgwa yeyi!

Mundibgwilize kunabalele”. Iye unonga kana wakafa ntolo. Bobatategulu bakamuka bangabhaya guwo bewha nekwebalume banotola bamwe balume nekwebakadzi banohaka ndobolo belobola bamwe bakadzi.

Bobatategulu bakabeti “nlongo wahha wotizwalila bana kuti n’ha ukule”. Baka bemanikana ape kusina mwana unowanika. Ngono nasi balume abotolana unowosenga mimba pakati kwabo ndiyani?

Igo bupitipiti gwatinowha ke? Gotiwa nebana baboyani? Bana bani ibabo banothubula miholo yebana babanhu kuyi banonohaka mari. Imari yakatatjini iyeyi inohakiwa nemeya dzabanhu. Banhu todisa mari.

Tanohaka neyisakatilizana. Nekukwele nhu azofunda koga unohaka fuma sami ndakadla maphepha nemabala adza anohanduka seli yemakungwa. Apa kunatjandinodla, ndodla masimba angu asina mihodzi. Kana kodziyidza, kolidza ene kolema. Bekongina poni ibo mmayi bakazwala ape bewha kuyi “mwana wenyu wabhakhwa akasenga miholo mihhanalume yebana ehaka tjukuka bhoda yeZimbabwe engina muBotswana”.

Balilebe belitini ilelo tatayi kuthaka dzabo. Kwaka kusakajalo ntolo. Buloyi gwakagulipo ngono nayigo gwakagungugwa. Waka ungapiwa nti ukapfisiwa kene ukapfungayidziwa kukati khatalala. Buloyi waka unganyepa ukati ndakatemegwa kene ndakapiwa kulinti ndisingazibe kuti kowojali. Ngono unotatamila tjanana tjisina nlandu edza etjibhata etjithubula ntshibha unloyi unopinda wemalipiti. Iye unolowa lilimpani.

Ndekwanasi, nhu waka asingabulayiwe sembudzi. Kwakakuyila. Nanasi koyila. Kene ilimiti, kana miti inondilana nemidzimu .Ngono ibo batategulu babo bakafa ntolo bekubona uhanduka ubathubayi mulenje bangakubvuma kene? Batini bobatategulu bedu abebona tithama zwakajali. Bunhu gwedu gwakanda poni?

Unohaka fumwa ngaamilike ahinge nemaboko awe kakale ahingise nkumbulo abhude muna zwakayipa. Iswi tina bana ngatibadiyeni butjilo. Bazibe butjilo gunaludo, njele, ngoni nemazwibhato. Hango ndeyedu tose.

Ape tisazwidiyila towozwala tikalela humba dzinowomuka dzitihandukila mangwana. Tikoti takatitani?

Umwe nkadzikulu wakati “dzene ndakandaziba kuti kowhojali ndoba ndakamona ntshibha aposela mumwina”. Mwana waka odziyidza. Bamwe tate nayibo kwakati kwalema bakati “busiku gwakazanisiwa”.

Tjikulu ludo, towhohangana kakale.
Kalanga Language and Cultural Development Association, [email protected]

Share This:

Sponsored Links