Kukhunjulwa uKen Maltus Smith

08 Oct, 2015 - 09:10 0 Views
Kukhunjulwa uKen Maltus Smith uKen Maltus Smith

uMthunywa

Pathisa Nyathi

Abanye siyafika koMhlaba sihlale pekle singaze senza lutho. Emveni sisuke koMhlaba siqonde ekudeni silokhu singenzanga lutho. Bakhona-ke abathi bangafika koMhlaba basebenze gadalala balume eyangaphansi. Ngemva kwesikhatshana kuzakhanya abebekwenza. Bazakuba banengi abazathola usizo ngemisebenzi yabo. Lamhla besuka koMhlaba kusala ubufakazi bokuthi benzani. Kabafani ke lalabaya abafika bahlala babaludubo bafulathela. Kuzakuthi lanxa sebehambile sibakhohlwe masinyazana nje sisanda kubadlela inkubalo.

Ngeviki edluleyo besithe gwaqa eNyathi, eMhlangeni phela entabeni uNdumba lapho obekulesigodlo sikaMzilikazi inkosi yamaNdebele. Angithi nje abanye siyazi ukuthi kulapho okulele khona uLoziba okaPhahlana Thebe iNdlovukazi yenkosi yoHlanga. Bekulenkonzo yesikhumbuzo khona eNyathi. Kwathi ngeviki edluleyo kwadlula indoda ethiwa nguKen Maltus Smith owayeke waba ngumphathisikolo walesi isikolo ngesikhathi sisasungula.

Indoda le ibisihlala lapho eyadabuka khona kweleNgilandi isisekuphumuleni. Pho ibisike yahlaselwa ngumkhuhlane lowana owesitirokhu okwenza impilo yale indoda isale isesimeni esibucayi. Ngokusweleka kwenhlanhla yadlula khona eNgilandi ngeviki edluleyo. NgoMvulo nje bekubuthenwe kukhunjulwa njalo kubongwa impilo yale indoda eyasebenza ukuthuthukisa impilo lemfundo yabantwana babantu abaNsundu kwelakithi.

Lapha ke eNyathi lakho bakhumbula ukuthi benze into efanayo. Indoda le yafika eNyathi ngo1954 ngemva kokuba ngo1953 kusungulwe imfundo yesekhondari lapho okwasekubambe khona umfoka Sivalo uPeter Mahlangu. Bathe sebefikile umkakhe waphathisa ekufundiseni iMathimathiksi. Banengi ke abadlula ezandleni zale indoda okungabantu asebesebenzile okubalulekileyo kwelakithi. Banengi abafunda eNyathi ngesikhathi sayo lindoda yakoSmith. Abanye balabo abebekhona yilaba: Moffat Ndlovu, Joshua Mpofu, Agippah Madlela, uNkosikazi Gina Madlela, Roger Muhlwa, Brian Mzana Mthimkhulu, uNkosikazi Vivian Mguni-Ncube labanye.

Phakathi kwalaba abantu bekukhona umama uMarieke Clarke ohlala khona eNgilandi. Umama lo wande ukuthi avakatshele kwelakithi iminyaka yonke ngesikhathi sokununkula kwezihlahla ezithiwa yijakharanda. Ubesanda kufika ke kwelakithi wasekubona kukuhle ukuthi ahambe labanye ayehlanganyela enkonzweni yesikhumbuzo lokubonga uKen Maltus Smith. UMarieke wayengumbalisi eNyathi ngesikhathi uSmith engumphathisikolo. Umama lo owayefike kuleli ngo1963 wacina esoxotshwa kuleli ngo1965 ngoba esekelana labantu abaNsundu emkhankasweni wabo wokudinga uzibuse.

Bakhona abadala abebandla lakhona eNyathi labo abebezile ukuzaphatheka enkonzweni yokubonga impilo kaSmith.

Phakathi kwabo bekulalaba: Jeremiah Khabo, uMnumzana Maqeda, Josiah Dube, Enock Bhebhe, induna uMtshane Khumalo labanye. Labantwana besikolo bebekhona enkonzweni leyo. Labafundisi bebemdibi munye labantwana lalabo abafunda eNyathi amatshe esancwebeka. Inkonzo ibiphethwe nguMfundisi uS. Mhlanga.

Kwaculwa amaculo amnandi abantu bekhokhelwa yikwaya yesikolo. Umfundisi uDr Reverend S Mpofu wavula ngomthandazo anduba izikhulumi zisivezele imbali kaSmith. Owahle waba ngumqali wesiziba nguRoger Muhlwa yena oweza eNyathi eselanda uFomu 3 ngo1968 wasehlala lapho okweminyaka emibili. Uthe eseqedile uSmith wasemupha umsebenzi wokuba ngumabhalane wesikolo okweminyaka emibili u1969 lo1970. Wahluba indlubu ekhasini okaMuhlwa eyilandisa ngokugcweleyo imbali yesikolo seNyathi ikakhulu ngesikhathi uSmith esenguMphathi. Kanti futhi okaMuhlwa ubeke wethekela eNgilandi ngomnyaka odluleyo lapho abalethuba elihle lokuhlangana loSmith owayeseduvazile ekhanya lokuthi amandla akaselawo.

Ngemva kwakhe kwakhuluma uNkosikazi Gina Madlela owayenguHedigeli khona eNyathi. Laye wafakaza ngamafitshane ukuthi uSmith yini ayenzela abantwana beNyathi ngesikhathi ephethe lapho. UKhabo wazakhuluma emele izakhamizi zeNyathi laye efakazi imisebenzi emihle eyenziwa yile indoda esithule. Kwazikhanyela obala ukuthi indoda le yasebenza kuhle yaphathisa abantu abanengi. Ekucineni uNkosikazi S Mhlanga wethula intshumayelo ehlabusayo eyathinta abanengi kwamancane.

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/JRD3VTT" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds