uMthunywa
Uma isivumelwano senhloko singungwaqa lonkamisa sihlangana lesakhi, bese kuthi unkamisa wesivumelwano adedele indawo isakhi.
Isibonelo: l(u) + o + nke >lonke; b(a) + o + dwa > bodwa.
Okhulumayo ubunye, okukhulunywa laye ubunye lesigaba 1 zisebenzisa iziqalo zemvelo ezingakhiwa lesiqu u-dwa.
Isibonelo: ngedwa, wedwa, yedwa.
Iziqu zokubala – bili, – thathu, -ne, -hle njalonjalo zingahlelwa zimele ubunengi kuphela kanje:
Isigaba
2 bobabili bobathathu bobane
4 yomibili yomithathu yomine
6 omabili/womabili omathathu/womathathu omane/womane
8 zozimbili zozintathu zozine
10 zozimbili zozintathu zozine
14 bobubili bobuthathu bobune
15 kokubili kokuthathu kokune
Lezi zabizwana ezilalezi ziqu zingakhiwa ngezindlela ezehlukeneyo kanje:
Singasebenzisa isivumelwano senhloko lesakhi sesabizwana u “o” kanye lesiphawulo. Uma sisebenzisa le indlela unkamisa wokuqala wesiphawulo uyasuka.
Isibonelo: i- + o + (e)mibili > yomibili; b(u)
+ o + (o)buthathu >bobathathu.
Z(i) + o + (e)zine > zozine.
Nanku umsebenzi:
Thatha la amabizo alandelayo bese:
Utsho ukuthi ayini ngohlelo lweSiNdebele
Akuziphi izigaba?
Umhlambi, utshwala, inkulumo, uNomvelo.
Thatha lezi izabizwana ezilandelayo bese: utsho ukuthi ziyini ngohlelo lweSiNdebele. Chaza ukuthi zakheke njani: bobane, bona, leyo, wodwa, leliya, lezi.